María Vázquez

A actriz viguesa María Vázquez é a artífice dunha das personaxes máis realistas, complexas e queridas do cinema do último ano. Cun enorme nivel de implicación, deulle vida a Ramona en Matria, película galega ovacionada na Berlinale na que lles dá voz ás empregadas dunha conserveira que loitan por mellorar as súas condicións de vida.

Nada en Vigo en 1979, Vázquez conta cun periplo vital moi interesante, pois criouse entre Ourense e o interior da provincia de Lugo e actualmente vive en Santiago.

Comezou a súa carreira profesional a finais dos noventa cun papel secundario na serie xuvenil Al salir de clase, e a partir de aquí colleu experiencia no teatro e no cine independente. En 2007 Icíar Bollaín deulle un papel en Mataharis polo que estivo nomeada aos Premios Goya pero, contra todo prognóstico, logo deste éxito nacional, decidiu regresar a Galicia e participar en proxectos máis pequenos como A Mariñeira, O club da calceta, 18 comidas ou La playa de los ahogados.

Vázquez conta tamén cunha longa experiencia en teatro e televisión: Padre Casares, La fuga, Vivir sin permiso ou Néboa.

En 2009 foi recoñecida como mellor actriz nos Mestre Mateo por O club da calceta, e con Matria optou á Biznaga de Ouro á Mellor Actriz do Festival de Cine de Málaga, aínda que todo apunta a que Ramona lle ten moitas máis alegrías preparadas a esta actriz todoterreo e firmemente comprometida coa igualdade no sector do cinema.

Marie Marvingt

A de Marie Marvingt é unha vida excepcional. Foi unha consumada deportista en diversas modalidades, púxose á fronte de globos aerostáticos e avións de guerra e converteuse na primeira muller en pilotar un bombardeiro durante a Primeira Guerra Mundial. Por se fose pouco, tamén exerceu como xornalista e xogou un papel decisivo na creación dun sistema sanitario aéreo.

Marie Félicie Elisabeth Marvingt naceu o 20 de febreiro de 1875 na localidade francesa de Aurillac, e desde nena tivo predilección pola lectura de libros de aventuras e ciencia. Desde moi nova demostrou un talento innato para deportes coma o atletismo, o ciclismo, o boxeo ou o tiro, disciplinas todas elas consideradas pouco femininas a finais do século xix. 

En 1905 nadou o tramo do Sena ao longo de París e, dous anos despois, gañou unha competición de tiro militar. Foi a primeira muller en escalar algunhas das montañas máis altas de Francia e Suíza, e en 1909, en pilotar un globo a través da canle da Mancha.

Con esta determinación non é de estrañar que unha vez que comeza a Primeira Guerra Mundial decidise integrarse na fronte ata que foi descuberta e tivo que centrarse en axudar como enfermeira na Cruz Vermella. Despois da guerra, Marvingt traballou como xornalista no norte de África e deseñou uns esquís metálicos para que os avións puidesen aterrar nas areas do deserto.

Marta Dacosta

Marta Dacosta (Vigo, 1966) é unha poeta, profesora e sindicalista galega que comezou a publicar poesía na década dos oitenta a través de colaboracións en diferentes revistas como Congostra, Ólisbos, Dorna ou A Peneira, diario no que gaña o I Premio de Poesía Xuvenil en 1986.

Dacosta é licenciada en Filoloxía Galego-Portuguesa e na actualidade traballa como profesora de Lingua e Literatura Galega no IES Terra de Turonio de Gondomar, amais de colaborar en diversos medios como Sermos Galiza.

Co seu primeiro libro, Crear o mar en Compostela (1994), gañou o Premio de poesía O Grelo. Con Pel de ameixa obtivo o galardón Miguel González Garcés, e o Premio Martín Códax en 1998 coa obra Setembro. Entre os múltiples recoñecementos que recibiu ao longo da súa carreira atopamos tamén un accésit do Premio Esquío 1999 con En atalaia alerta.

Dacosta participou en numerosas publicacións colectivas coma Intifada, oferenda dos poetas galegos a Palestina; 8 e médio; O entrelazado das palabras; Negra sombra, intervención poética contra a marea negra; Alma de beiramar ou Sempre mar. Tamén publicou estudos sobre lingua e literatura en Cadernos da Lingua Galega e Eubalaena.

A súa obra foi recollida en antoloxías e algúns dos seus poemas foron musicados ou incorporados a proxectos teatrais. As súas últimas obras son Dun lago escuro (2014), Na casa da avoa e Notas sobre a extinción (2020).

Graciela Hierro Pérezcastro

Graciela Hierro Pérezcastro foi unha filósofa especializada en ética que introduciu a filosofía feminista en México. En 1978 fundou a Asociación Filosófica Feminista de México co obxectivo de abrirlles un espazo institucional aos estudos de xénero. Tamén foi a primeira directora do Programa Universitario de Estudos de Xénero da Universidade Nacional Autónoma de México.

En 1982 doutorouse nesa universidade cunha tese polémica e rompedora no momento porque trataba a ética feminista como ética do pracer, que explicaba a exclusión histórica das mulleres nos réximes patriarcais. Grazas ás súas conviccións abordáronse aqueles temas relacionados co corpo e coa sexualidade feminina considerados tabú nas sociedades machistas.

Hierro dedicoulle boa parte da súa vida á docencia e á investigación en filosofía feminista. Algunhas das súas obras son Ética y feminismo (1985), De la domesticación a la educación de las mexicanas (1989), Diálogos sobre filosofía y género (1995), Filosofía de la educación y género (1997) ou La ética del placer (2001).

Unha das súas últimas contribucións foi a fundación do grupo de investigación Las Reinas, xunto con Celia Ruiz Jerezano e Dasha Tepfel, no que traballaban os temas da ética sexual para a madurez, a vellez feminina, a autonomía e a dignidade.

Rosa Ana Morán Martínez

Rosa Ana Morán Martínez foi nomeada en 2022 fiscal xefa da Fiscalía Especial Antidroga. Licenciada en Dereito, ingresou na carreira xudicial en 1987 (na que permanece en excedencia) e ese mesmo ano entrou na carreira fiscal con destino en Barcelona.

Morán Martínez é diplomada en Defensa Nacional (CESEDEN) e autora de diversas publicacións sobre dereitos fundamentais e cooperación xurídica internacional. Exerceu durante un tempo como profesora de Dereitos Fundamentais na Universidade Autónoma de Barcelona e impartiu o mestrado de Dereito Penal Económico da Universidade Rei Juan Carlos.

Entre os anos 2000 e 2011 formou parte da Secretaría Técnica da Fiscalía Xeral do Estado, onde lles prestaba especial atención aos temas de cooperación internacional e medio natural. En 2022 foi nomeada fiscal de Sala de Cooperación Internacional no Tribunal Supremo e, máis tarde, coordinadora da Rede de Fiscais de Cooperación Internacional.

Na súa nova responsabilidade á fronte da Fiscalía Especial Antidroga dirixe as e os fiscais antidroga da Audiencia Nacional e as 28 fiscalías especializadas que se reparten por toda España. Morán Martínez defendeu publicamente que o Ministerio Público asuma as competencias de investigación e reclama máis medios para reforzar o traballo policial contra o narcotráfico.

Dula Piñeiro

Dula Piñeiro é unha “muller da ribeira”. A vilanovesa forma parte do colectivo de marisqueo a pé desde hai 34 anos e tamén ten experiencia no sector conserveiro. Foi distinguida co Premio Mulleres Salgadas 2023, que recoñece o traballo imprescindible que realizan as mulleres do mar na provincia de Pontevedra e trata de visibilizar a súa importante contribución social e económica.

Obdulia Piñeiro Nogueira, coñecida como Dula, naceu en 1967 na parroquia de San Miguel de Deiro, en Vilanova de Arousa. De pequena saía coa súa avoa a por lorchas e co tempo empezou a mariscar cunha tía, cando a actividade das mulleres do mar era un mero complemento na economía familiar e non unha actividade profesional como é hoxe.

Desde os 14 anos ata a maioría de idade traballou nunha fábrica de conservas, e unha vez que foi nai meteuse no marisqueo de ribeira para compaxinar os seus horarios laborais coa súa responsabilidade familiar. Aí comezou unha traxectoria incansable. Piñeiro leva máis de tres décadas ligada ao mar e pertence á confraría da Pastoriza de Vilanova de Arousa.

Muller colaboradora e moi dada a tecer redes e a axudar na mellora das condicións de vida do sector, en 2022 postulouse como patroa maior da súa confraría, e aínda que non saíu escollida segue a defender unha maior protección para as mulleres do mar e a necesidade de escoitar a súa voz nos colectivos onde se toman decisións e seguen a ser minoría.

Cira García Domínguez

Cira García Domínguez é desde hai unha década a titular do Xulgado de Violencia sobre a Muller núm. 1 de Albacete, o único con competencias exclusivas na materia en toda a Comunidade Autónoma de Castela-A Mancha. É unha muller comprometida coa igualdade dentro e fóra da sala.

García Domínguez (Leganés, 1975) ingresou na carreira xudicial en 2003 e desempeñou o seu traballo en distintos órganos xudiciais de diferentes provincias de España, ata que en 2013 ocupou a praza como titular do Xulgado de Violencia sobre a Muller de Albacete.

É delegada do Consello Xeral do Poder Xudicial en materia de violencia de xénero en Castela-A Mancha, forma parte da Coordinadora da Asociación de Mulleres Xuízas Españolas e coordina as comisións de Igualdade e de Violencia de Xénero da Asociación Xuízas e Xuíces para a Democracia.

Ademais destas actividades como maxistrada, interveu noutras desenvolvidas na Universidade de Castela-A Mancha, nos colexios da avogacía de Albacete, Barcelona ou Córdoba, así como en distintas actividades formativas en materia de violencia de xénero impartidas polo Consello Xeral do Poder Xudicial e en xornadas de formación para a Policía Nacional, a Garda Civil e a Policía Local de Albacete.

O seu labor na loita contra o mal social que supón a violencia de xénero en España foi recoñecido en varias ocasións. En concreto, en 2015 a Delegación do Goberno de Castela-A Mancha concedeulle o Premio Menina e, en 2016, o Concello de Albacete o recoñecemento como muller no ámbito da función pública pola súa actuación xudicial á fronte do Xulgado de Violencia sobre a Muller.

Nuria Oliver

A enxeñeira de Telecomunicacións Nuria Oliver é experta en intelixencia artificial, informática móbil e xestión de datos. Leva case tres décadas estudando a interacción entre as persoas e as computadoras e avoga por un uso máis responsable da tecnoloxía.

Oliver (Alacante, 1970) licenciouse en Enxeñería de Telecomunicacións en 1994 e, un ano despois, logrou unha bolsa da Fundación La Caixa para estudar no Instituto Tecnolóxico de Massachusetts (MIT), onde se doutorou na Área de Intelixencia Perceptual. En 2000 uniuse como investigadora aos laboratorios de investigación de Microsoft e en 2007 converteuse na primeira muller directora científica en Telefónica I+D en Barcelona.

É asesora científica xefa do Instituto Vodafone, científica xefa de datos en DataPop Alliance e cofundadora da Unidade ELLIS de Alacante, dedicada á investigación en intelixencia artificial no ser humano. Ademais, é académica electa da Real Academia de Enxeñería de España, unha das integrantes da Academia Europea e autora de máis de corenta patentes.

En 2004 Oliver foi a primeira muller española distinguida entre as cen persoas de menos de trinta e cinco anos máis innovadoras a nivel mundial co Premio TR100, hoxe TR35, do MIT Technology Review. Un dos seus grandes compromisos é facerlle a tecnoloxía máis accesible ao público xeral e colaborar en iniciativas para inspirar a mocidade, particularmente as rapazas, para que escollan carreiras tecnolóxicas.

Pilar López Sancho

A doutora en Ciencias Físicas e investigadora do Consello Superior de Investigacións Científicas (CSIC) Pilar López Sancho gañou en 2022 o Premio Emmy Noether da Sociedade Europea de Físicas en recoñecemento á súa contribución para entender as estruturas electrónicas de materiais de baixa dimensión e á súa acción continua, incansable e exitosa polo apoderamento das mulleres na física.

Nada en Madrid en 1953, López Sancho licenciouse en 1975 en Ciencias Físicas na Universidade Complutense e en 1979 doutorouse na mesma institución. A súa carreira científica estivo sempre ligada ao ámbito da física da materia condensada e logrou a súa primeira contribución importante ao desenvolver un novo método para calcular as funcións de Green e as matrices de transferencia electrónicas de masa e de superficie.

A física teórica é coautora de máis de oitenta artigos publicados en revistas científicas, suma ducias de contribucións a congresos e a unha trintena de proxectos de investigación nacionais e internacionais. Actualmente é profesora de investigación no Departamento de Teoría e Simulación de Materiais do Instituto de Ciencia dos Materiais de Madrid.

A traxectoria científica de López Sancho é tan indiscutible coma o seu traballo a prol da inclusión da perspectiva de xénero na investigación e da consecución da igualdade efectiva entre homes e mulleres nos ámbitos científicos e tecnolóxicos.

Maria Callas

Nada en Nova York en 1923, Maria Callas foi unha das sopranos máis relevantes da historia. A súa portentosa voz, o seu dominio da técnica e a súa maxistral interpretación de personaxes coma Lady Macbeth, Medea, Carmen, Anna Bolena, Ifigenia ou Madame Butterfly consolidárona como un mito da cultura popular capaz de traspasar o estreito círculo da ópera.

De orixe grega, comezou a súa formación no Conservatorio Nacional de Atenas. Estudou coa soprano Maria Trivella e, anos despois, Elvira de Hidalgo formouna na tradición do bel canto romántico italiano. O seu amplo rexistro vocal, que abarcaba tres oitavas, permitiulle cantar roles de soprano lixeira, dramáticos e de mezzosoprano sen dificultade.

Callas debutou en 1942 no Teatro Lírico Nacional de Atenas coa opereta Boccaccio. A súa interpretación en 1948 da protagonista de Norma, de Vincenzo Bellini, en Florencia, consagrouna como a mellor soprano da súa xeración e unha das mellores do século grazas a interpretacións case cinematográficas.

Callas tiña un extraordinario talento vocal e actoral e segue sendo unha figura de gran vixencia que transcende o paso do tempo pola súa demoledora presenza escénica. O musicólogo Kurt Pahlen definiuna sobre o escenario desta forma tan gráfica: “... o seu canto aseméllase a unha ferida aberta, que sangra entregando as súas forzas vitais [...] coma se ela fose a memoria da dor do mundo [...]”.

Yusra e Sara Mardini

Yusra e Sara Mardini son dúas irmás sirias que, tras vivir as repercusións da guerra civil que estoupou no seu país, en 2015 decidiron cruzar fronteiras ata chegar a Europa, onde se lles prometía unha vida lonxe dos bombardeos. Unha vez asentadas no continente europeo dedicaron parte do seu tempo a axudar a persoas que, coma elas, se ven na obriga de abandonar a súa terra en busca dunha nova oportunidade.

A vida destas dúas mulleres estivo sempre ligada á natación, xa que adestraron desde cativas xunto co seu pai, e Yusra incluso participou en competicións internacionais representando a Siria. Foi precisamente este deporte o que lle axudou a salvar unha das probas máis duras durante o seu periplo ata o vello continente. Nel tiveron que cruzar o mar Exeo a nado mentres axudaban o resto de persoas refuxiadas que viaxaban con elas a non falecer no mar. Durante as semanas que durou a súa traxectoria estiveron escondidas en bosques, cruzaron fronteiras a pé e foron confinadas nun campamento para persoas refuxiadas.

Finalmente chegaron a Berlín, onde a vida das irmás Mardini mudou por completo ao coñecer un adestrador de natación que axudou a Yusra a cumprir o seu soño olímpico. Deste xeito conseguiu formar parte do primeiro equipo de persoas refuxiadas que competiu nos Xogos de Río 2016 e en Tokio 2020. Ademais, en 2017 con só 19 anos, foi nomeada Embaixadora de Boa Vontade de ACNUR, co que se converteu na máis nova da historia.

Pola súa banda, Sara foi bolseira do Bard College en Berlín. O seu afán por axudar a outras persoas que buscan un futuro, coma fixeron no seu día ela e a súa irmá, levouna a traballar como voluntaria no Emergency Response Center International, unha ONG con sede en Lesbos. O seu traballo de axuda a persoas refuxiadas e migrantes fixo que Grecia acusara a Sara e a outra vintena de voluntarias e voluntarios de delitos de tráfico de persoas. O Parlamento Europeo definiu este feito como o maior caso de criminalización da solidaridade en Europa.

Giséle Halimi (Zeiza Gisèle Élise Taïeb)

A avogada franco-tunesina Giséle Halimi (Tunisia, 1927) foi unha peza clave no movemento feminista francés e, en concreto, en fitos como a consecución do dereito ao aborto no país galo en 1975. Tamén levou a cabo unha loita incansable pola penalización das violacións e, nesta liña, defendeu nos tribunais o dereito de moitas mulleres a ser libres. Giséle Halimi comezou esta loita para si mesma cando, con tan só 16 anos, rexeitou un matrimonio acordado e se trasladou a París para estudar Dereito.

A súa vida estivo ligada por completo ao feminismo e á súa defensa. En 1971 fundou o movemento Choisir la Cause des Femmes, cuxo obxectivo era protexer a todas as mulleres que admitiron abortar fóra da lei no Manifesto das 343, no que tamén se esixía amparo neste eido. Entre elas atopábanse a propia Giséle Halimi e outras figuras coñecidas coma Simone de Beauvoir xunto a decenas de mulleres anónimas.

Giséle Halimi centrou tamén parte da súa carreira na defensa dos dereitos humanos. Neste senso, foi presidenta da Comisión de Investigación do Tribunal Russell sobre os crimes de guerra americanos en Vietnam, observadora xudicial dos procesos de Rabat, Atenas e Burgos e delegada de Francia para a Unesco. Ademais, foi deputada no Goberno do presidente francés François Miterrand.

Escribiu varios libros de carácter intimista, nos que puxo o foco nas causas políticas que deixaron pegada na súa vida. Do mesmo xeito, centrouse nas súas raíces, pois Giséle Halimi medrou nunha familia xudía e conservadora e, como ela mesma narra nas súas memorias, o seu propio pai ocultou o seu nacemento durante semanas porque se avergoñaba de ter unha filla en lugar dun fillo.

Belén Riveiro Rodríguez

Doutora en Enxeñería de Montes, Belén Riveiro (Cerdedo-Cotobade, 1983) é profesora do Departamento de Enxeñería dos Materiais, Mecánica Aplicada e Construción na Universidade de Vigo. En 2022 foi galardoada co Premio Nacional de Investigación Matilde Ucelay, co que o Ministerio de Ciencia e Innovación distingue o mérito das persoas investigadoras menores de 40 anos. En 2017 xa obtivera a Medalla Juan López Peñalver da Real Academia de Enxeñería nos Premios a Investigadores Novos.

As súas investigacións abordan diferentes disciplinas, coma a Enxeñería Estrutural, a Xeomática e a Intelixencia Artificial. Nesta liña, Belén Riveiro céntrase en pescudar o emprego da intelixencia artificial para acelerar os cálculos que explican o colapso de infraestruturas coma pontes ou edificios para mellorar a súa resistencia. Deste xeito, o traballo de Riveiro axuda a evitar que elementos externos actúen sobre as infraestruturas debilitándoas.

Belén Riveiro conta cunha ampla traxectoria académica na que ocupou unha praza de profesora na Newcastle University e realizou estancias de investigación posdoutoramento en universidades da talla de Minho, Cambridge ou Delft University of Technology. Estas colaboracións permitíronlle liderar proxectos nacionais e internacionais. Na mesma liña, publicou máis de oitenta artigos, dirixiu varias teses de doutoramento e é coautora de sete patentes.

Vanessa Nakate

Vanessa Nakate (Uganda, 1996) é unha activista climática que focaliza o seu traballo na loita contra as altas temperaturas e a seca que se están a vivir no seu país. O seu compromiso con esta causa fixo que en 2019 tivese a oportunidade de expoñer os seus argumentos na Conferencia das Nacións Unidas sobre Cambio Climático (COP25) en Madrid.

Graduada en Mercadotecnia na Escola de Negocios da Universidade Makerere, a súa acción está inspirada na doutras mozas coetáneas coma Greta Thunberg, coa que levou a cabo varias iniciativas. En xaneiro de 2019 comezou a súa propia folga en solitario para visibilizar as consecuencias da crise climática no seu país e a falta de acción do Goberno nesta materia. Así, manifestouse diante do Parlamento de Uganda, nun primeiro momento soa e logo acompañada doutras mozas e mozos que tomaron conciencia do problema.

Meses despois, xa en 2020, uniuse a unha vintena de activistas contra o cambio climático de todo o mundo para publicar unha carta dirixida ás persoas que participaban no Foro Económico Mundial, na que reclamaban, entre outras cuestións, rematar coa era dos combustibles fósiles e axudar as persoas.

Esta activista ugandesa fundou o movemento Rise Up co obxectivo de axudar a outras persoas comprometidas dos países africanos que, coma ela, buscan a xustiza climática. Deste xeito, conecta distintos proxectos que conciencian sobre a crise climática con especial incidencia en África. Ademais, deixou plasmado o seu ideario no libro A Bigger Picture. My Fight to Bring a New African Voice to Climate Crisis (Unha perspectiva máis ampla. A miña loita por dar unha nova voz africana á crise climática) de 2021.

Icíar Bollaín

Directora e actriz nada en Madrid en 1967, Icíar Bollaín obtivo o seu primeiro papel na gran pantalla con tan só dezaseis anos. Tras interpretar papeis en películas coma El sur (1983), de Víctor Erice, ou Land and Freedom (1995), de Ken Loach, adquiriu maior notoriedade como directora nos anos noventa. Un dos seus filmes máis eloxiados é Te doy mis ojos (2003), no que tratou de preto as consecuencias da violencia machista e polo que foi merecedora de dous Premios Goya á mellor dirección e ao mellor guión orixinal.

As historias que narra Bollaín nas súas películas reivindican a xustiza, co feminismo como fondo, e nelas avoga por unha visión realista da sociedade. A súa loita a prol do feminismo levouna a ser unha das mulleres fundadoras da Asociación de Mulleres Cineastas e de Medios Audiovisuais (CIMA), na procura de fomentar a presenza igualitaria das cineastas e profesionais do audiovisual.

Cunha extensa carreira como directora desde que en 1995 rodase a súa primeira longametraxe, Icíar Bollaín acadou numerosos recoñecementos coma a Medalla de Ouro ao mérito nas Belas Artes (2021) ou o VI Premio Estatal de Traballo Social na modalidade de comunicación e medios audiovisuais (2018). Deste último foi merecedora polo seu compromiso social e denuncia da vulneración dos dereitos humanos.

Bollaín é, ademais, membro da Academia das Artes e das Ciencias Cinematográficas de España e unha muller comprometida coas causas sociais. Neste senso, dirixiu unha longametraxe titulada 1,2,3... casa, para amosar o labor da ONG Aldeas Infantís SOS, na que pon de manifesto, a través dos seus testemuños, a realidade que viven moitas familias en situación de vulnerabilidade en España.

Tatiana López

Tatiana López (Santiago de Compostela, 1980) é a fundadora de Nanogap, unha empresa de nanotecnoloxía referente a nivel mundial da que tamén é presidenta e directora executiva. Tatiana é a esencia desta empresa, na que axudou a construír unha carteira de propiedade intelectual. Ademais, liderou avances no desenvolvemento de negocios, proxectos e asociacións estratéxicas e de licenzas.

Licenciada en Química pola Universidade de Santiago de Compostela e cun Executive MBA da Esade Business School en Barcelona, pasou varios anos investigando sobre a nanotecnoloxía antes de crear Nanogap en 2006. Desde entón o seu traballo con nanopartículas achegoulle á sociedade un amplo abano de aplicacións que van desde a medicina e farmacoloxía á electrónica ou automoción. Neste senso, a empresa liderada por Tatiana López conta xa con máis de cen patentes.

A historia de Tatiana é a dunha muller emprendedora á que a súa familia lle transmitiu o afán pola investigación e pola innovación sen abandonar a proximidade que a caracteriza. Así, malia ser a punta de lanza dunha empresa que esperta interese entre as multinacionais, mantén a súa sede no concello coruñés de Ames e deixa presente o seu afán por manter viva a esencia do propio.

Teresa Gallo Lastra

Teresa Gallo Lastra (A Pontenova, Lugo, 1963) é unha referente na loita polos dereitos das persoas xordas, que reivindica a cultura destas e a lingua de signos como un factor de enriquecemento para o conxunto da cidadanía. O seu traballo céntrase na procura da igualdade de oportunidades das persoas xordas e na creación de redes, con especial fincapé no asociacionismo como vínculo de unión da sociedade.

Pasou a súa infancia en Vigo, onde comezou o seu activismo na Asociación de Persoas Xordas da cidade olívica. Máis tarde trasladouse a Ferrol, onde realizou o groso da súa carreira profesional. Teresa Gallo titulouse como técnica media en Xestión Administrativa e axente de desenvolvemento da comunidade xorda especialista en lingua de signos española (LSE). Na actualidade exerce a súa actividade profesional na Asociación de Persoas Xordas de Ferrolterra, na que é asesora técnica, ademais de presidenta desde hai máis de vinte anos. Alí realiza accións formativas de LSE e actividades de lecer, informativas e culturais ou de apoio psicosocial e educativo ás persoas xordas e ás súas familias.

Para Teresa cobra relevancia o asociacionismo xordo, grazas ao cal as persoas do colectivo resisten fronte á marxinación, á discriminación e á exclusión ás que se enfrontan en moitas ocasións. O seu carácter loitador fixo posible o tecido dunha rede de relacións políticas a modo de reivindicación. Ademais, impulsou e implementou iniciativas e servizos innovadores baixo criterios de sostibilidade e calidade.

Asunción Bernárdez Rodal

Nada no concello pontevedrés de Cangas (1961), Asunción Bernárdez Rodal é catedrática de Xornalismo na Universidade Complutense de Madrid e está especializada nas materias de Comunicación e Xénero, Semiótica nos Medios de Masas e Teoría da Información.

Entre 2011 e 2019 foi directora do Instituto Universitario de Investigacións Feministas da Universidade Complutense, na que ademais foi impulsora e directora do Programa de Doutoramento en Estudos Feministas e de Xénero e do mestrado en Estudos Feministas. Nesta mesma universidade desenvolveu tamén a primeira materia xenérica na Facultade de Ciencias da Información sobre os estudos de xénero. Na mesma liña, realizou o seu traballo da man do Ministerio de Igualdade ao formar parte da comisión de persoas expertas en violencia contra a muller nos medios de comunicación.

Bernárdez Rodal é unha das investigadoras máis relevantes en termos de xénero e comunicación en España. O seu compromiso co feminismo levouna a realizar varios traballos de investigación coma Violencia de género en el cine español (2008), Mujeres en medio(s): Propuestas para analizar la comunicación masiva con perspectiva de género (2015) ou Soft Power: Heroínas y muñecas (2018). Tamén foi directora do proxecto de investigación Produsage cultural en las redes sociales: industria, consumo popular y alfabetización audiovisual de la juventud española con perspectiva de género.

No ámbito académico destacan as súas máis de cento cincuenta publicacións, con artigos científicos en importantes revistas nacionais e internacionais. Ademais, no seu labor como docente dirixiu máis de cen traballos académicos. Alén do ámbito educativo, Asunción Bernárdez tamén cultivou a súa faceta literaria; neste senso publicou obras teatrais coma En una encantada torre (2011) ou Rosario de Acuña. Ráfagas de Huracán (2018).

Nasreen Sheikh

A activista Nasreen Sheikh, orixinaria de Rajura, unha pequena aldea na fronteira entre a India e o Nepal, tivo unha infancia marcada polo machismo e a explotación infantil que a levou a se converter nun dos rostros máis recoñecidos na loita polos dereitos das mulleres e contra o traballo forzado. Non puido asistir á escola polo simple feito de ser muller e nacer nunha familia sen recursos, dúas condicións que a privaron de toda liberdade.

Cando aínda era unha nena decidiu abandonar a súa aldea e trasladarse a Katmandú, onde comezou a traballar nunha fábrica téxtil. Na capital nepalí coñeceu de preto o que é a explotación infantil, con xornadas que podían chegar ás quince horas diarias, nas que confeccionaba camisetas no mesmo cuarto no que durmía. Decidiu emprender pola súa conta e comezou a elaborar as súas propias prendas e a vendelas en tendas locais.

A experiencia deulle forzas para ser unha muller apoderada que, na actualidade, lidera varios proxectos co fin de que as mulleres con menos recursos poidan vivir sen depender dun home e con condicións laborais dignas. O seu primeiro proxecto foi Local Women’s Handicraft, no que persoas coma Nasreen, que polo feito de seren mulleres e non ter recursos non puideron acceder á educación, aprenden a coser, bordar ou fabricar xoias artesanais, todo con vistas á venda no comercio xusto.

Na súa loita polos dereitos humanos Nasreen fundou tamén a organización Empowerment Colective, dedicada a erradicar a explotación laboral, o matrimonio forzado e a pobreza extrema. Tamén está tras a campaña Good Clothes, Fair Pay, que avoga por unha lexislación europea que garanta que as empresas que venden os seus produtos na Unión Europea cumpran determinados requisitos laborais, de dereitos humanos ou sostibilidade.

Mar Vicente

Nada en 1979 no Valadouro, Lugo, Mar Vicente é unha artista contemporánea que baseou a maior parte da súa obra nas formas xeométricas simples. O cadrado e o cubo (como volume do primeiro) son as que máis destacan entre as creacións desta artista galega, que co seu traballo explora os límites da percepción e cuestiona os convencionalismos da arte contemporánea.

A súa obra caracterízase pola escaseza de recursos expresivos, nos que a artista é moi minimalista, así como pola influencia da Op Art (arte visual que emprega ilusións ópticas) ou do impresionismo. O emprego da luz ou do cromatismo tamén son dous dos trazos que a definen. Do mesmo xeito, o espazo é un eixo vertebrador nas súas exposicións. Nelas cobra especial relevancia a figura das e dos espectadores. Así, as persoas que visitan as súas mostras realizan a súa propia concepción, o que fai que as exposicións de Mar Vicente teñan un carácter infinito. 

Licenciada en Belas Artes pola Universidade de Vigo, os coñecementos que adquiriu durante a súa etapa universitaria, xunto coa destreza e a paixón coa que traballa, fan que sexa unha das artistas galegas de maior proxección.

Deuse a coñecer en 2006 ao gañar unha bolsa da Fundación Laxeiro, onde, un ano máis tarde, expuxo “Reflexo de superficies”. Co paso do tempo a obra de Mar Vicente foi collendo pulo e fixo que espectadoras e espectadores de España, Hungría, Suíza, Francia ou do Perú cuestionasen o espazo a través das súas exposicións. As ilusións ópticas, a distribución de obxectos escultóricos no espazo ou a xeración de novas perspectivas a través do uso das cores son algúns dos recursos cos que a artista abraia o público.

Lenny Quiroz

Lenny Quiroz Zambrano leva máis de tres décadas loitando polos dereitos das persoas traballadoras no Ecuador , especialmente das que desempeñan tarefas remuneradas do fogar. Ela lidera a loita por unha vida digna das mulleres indíxenas e afrodescendentes que, polo xeral, están mal pagadas e en situación de vulnerabilidade.

Quiroz chegou a Guayaquil, con dezasete anos de idade, procedente dunha zona rural para buscar a vida como traballadora doméstica. Foi a partir de 2003 cando cobrou conciencia das inxustizas ás que están sometidas como colectivo e comezou a compaxinar o traballo nas casas alleas con tarefas de capacitación e formación de compañeiras.

A través de pequenas reunións explicáballes a outras mulleres o seu dereito a un salario básico, á afiliación ou a pedir vacacións remuneradas.

Quiroz é presidenta da Unión Nacional de Traballadoras Remuneradas do Fogar e Afíns (UNTHA) do Ecuador, que conta co apoio de ONU Mulleres e está formada por máis de trescentas mulleres de distintas provincias do país.

Durante a pandemia da COVID-19 a organización que dirixe implicouse na petición de melloras na xestión do sistema de saúde pública do Ecuador e traballou para axudar a poboación de Guayaquil, epicentro da crise sanitaria no país.

Rebeca Atencia

A veterinaria galega Rebeca Atencia é a directora do Centro de Rehabilitación de Chimpancés de Tchimpounga (CRCT), o santuario máis grande de África, dependente do Instituto Jane Goodall no Congo. Alí curan e coidan de animais vítimas, principalmente do tráfico ilegal e da caza furtiva, e tamén desenvolven proxectos de sensibilización e apoio técnico ás autoridades.

Nada en 1977 en Ferrol, Atencia estudou veterinaria na Universidade Complutense de Madrid e en 2005 trasladouse a África para colaborar coa ONG Help Congo na reintrodución de chimpancés orfos no Parque Nacional de Conkouati Douli. Non levaba nin un ano alí cando Goodall se fixou no seu traballo e lle propuxo dirixir o centro de Tchimpounga.

Como investigadora realizou unha contribución determinante no ano 2016 cun estudo sobre o corazón dos chimpancés que axudou a evitar mortes por infarto destes animais en catividade. Atencia dedicou case toda a súa vida a intentar recuperar a especie e protexer o seu hábitat.

A primatóloga ferrolá está considerada a herdeira de Jane Goodall polo seu importante labor na recuperación de primates. Recibiu o Premio Nacional 2019-2020 da Sociedade Xeográfica Española e foi nomeada pola revista Newsweek como unha das vinte mulleres que inspirarán as próximas xeracións.

Aida Fernández Ríos

Aida Fernández Ríos foi unha das principais expertas de Europa na relación entre as emisións de dióxido de carbono de orixe antropoxénica e o aumento da acidez na auga do mar. Participou en máis de cincuenta proxectos de investigación en todo o mundo e en trinta campañas oceanográficas realizadas no Atlántico, no Índico e na Antártida.

Nada en Vigo en 1947, Fernández estudou Peritaxe Mercantil, e foi a través dunha compañeira na Alianza Francesa como entrou en contacto coa investigación mariña. Presentouse ás oposicións para un posto auxiliar e en 1972 comezou a traballar como auxiliar de laboratorio no Instituto de Investigacións Pesqueiras de Vigo.

Durante algúns anos compaxinou o seu traballo cos estudos de Bioloxía na Universidade de Vigo e, en 1992, recibiu o seu grao doutoral en Bioloxía pola Universidade de Santiago de Compostela. Fixo a tese de doutoramento sobre o fitoplancto da ría de Vigo e as condición ambientais que inflúen no seu desenvolvemento.

Fernández Ríos participou, xunto a científicas e científicos de todo o mundo, no primeiro estudo global para cuantificar o CO₂ procedente da queima de combustibles que acumulan os océanos. Foi autora de máis dun centenar de traballos de investigación en revistas internacionais e a primeira muller en dirixir o Instituto de Investigacións Mariñas entre 2006 e 2011.

O 6 de xuño de 2015 converteuse na terceira muller en ingresar na Real Academia Galega de Ciencias.

Susana Pedreira e Diana López Varela

En 2018 as xornalistas Diana López Varela e Susana Pedreira converteron Pontevedra en epicentro do debate sobre o papel da muller nas seccións de opinión dos medios de comunicación. Elas son as creadoras do foro As Mulleres Que Opinan Son Perigosas, un encontro pioneiro que neste lustro propiciou unha importante rede de profesionais feministas que cada ano abordan na cidade do Lérez a discriminación aínda existente nas redaccións.

Diana López Varela é licenciada en Xornalismo pola Universidade de Santiago de Compostela, ten un mestrado en reporteirismo e xornalismo de investigación e outro en creación, desenvolvemento e comercialización de contidos audiovisuais. Desde 2008 traballou como redactora, reporteira e presentadora, e como guionista escribiu a obra de teatro No es país para coños e a curta Feminazi, Premio do Público no Ourense Film Festival de 2018. Columnista en diversos medios, é autora tamén dos ensaios No es país para coños (2016) e Maternofobia (2019), e en 2021 participou cun texto sobre a anorexia na antoloxía Voces que cuentan.

Pola súa parte, Susana Pedreira é licenciada en Xornalismo. Comezou a traballar en comunicación empresarial e institucional antes de incorporarse, en 2010, á redacción de Onda Cero en Galicia. Actualmente dirixe e presenta a diario o programa Más de uno Pontevedra, coordina o programa Gente viajera de Galicia e desde 2016 forma parte da programación nacional co programa Un alto en el camino, nas fins de semana. Pedreira é coautora do libro Oito olladas sobre a folga feminista do 8 de marzo e en dúas ocasión foi finalista nos Premios Follas Novas do Libro Galego na categoría de Periodismo Cultural.

Bette Davis

Ruth Elizabeth Davis foi unha das actrices máis importantes da historia do cinema. Foi a primeira muller en ser presidenta da Academia das Artes e das Ciencias Cinematográficas, gañou dúas veces o Premio Óscar á Mellor Actriz, en 1935, co filme Dangerous, e en 1938, con Jezebel, e a primeira persoa en acadar as dez candidaturas a estes galardóns.

Nada en 1908 en Massachusetts, Davis cursou estudos de arte dramática na Escola de Interpretación de John Murray Anderson en Nova York e iniciou a súa carreira como actriz ao interpretar breves papeis en Broadway. En 1930, Universal Studios contratouna e, un ano despois, debutou na gran pantalla coa película Bad Sister.

Foi en 1934 cando o éxito se puxo da súa parte cunha notable interpretación en Of Human Bondage, unha obra mestra que moldearía o perfil da actriz coma unha muller forte e con gran solvencia para o drama.

Nos anos corenta baixou o ritmo, pero co seu papel como Margo Channing en All About Eve (1950) volveu ao primeiro plano cinematográfico. Foi a primeira muller en recibir o Premio á Traxectoria do American Film Institute e en ser seleccionada como a segunda mellor actriz de todos os tempos, despois de Katherine Hepburn.

Eunice Newton Foote

A científica climatóloga Eunice Newton Foote foi a primeira persoa en teorizar sobre a relación entre a concentración de dióxido de carbono e o quecemento global. Foi, ademais, unha firme defensora dos dereitos das mulleres e participou activamente na convención de Séneca Falls.

Nada nos Estados Unidos en 1819, Foote realizou unha serie de experimentos nos que logrou identificar que o dióxido de carbono (CO2) podía ser nocivo para a atmosfera e o medio ao acadar temperaturas elevadas. A climatóloga quixo presentar os seus resultados na reunión anual da Academia Americana para o Avance das Ciencias (AAAS, polas súas siglas en inglés), mais estaba prohibido que as mulleres fixesen exposición pública das súas investigacións e tivo que ser un home, Joseph Henry, quen presentou os resultados dos experimentos de Foote.

Malia que as investigacións de Eunice N. Foote xa se presentaran en público, anos máis tarde o físico Jhon Tyndall demostrou tamén a existencia do quecemento global e foi a el a quen a historia lle atribuíu o seu descubrimento.

Eunice N. Foote foi unha muller comprometida co feminismo. Xogou un papel importante na primeira convención sobre os dereitos da muller, a Séneca Falls de 1848, na que foi membro do comité editorial. Ademais, foi unha das persoas asinantes da Declaración de Sentimentos, que xurdiu a raíz deste encontro, e que está considerada o texto fundacional do feminismo como movemento social.

Radhika Coomaraswamy

A avogada Radhika Coomaraswamy (Sri Lanka, 1953) é unha gran defensora dos dereitos humanos, especialmente dos da infancia e das mulleres. Na súa loita destacan intervencións en distintos lugares do mundo onde buscou esclarecer casos de violencia contra as mulleres. A violencia en tempos de guerra ou a que se dá nos fogares, a situación nos cárceres femininos ou a trata de persoas foron algunhas das causas polas que traballou.

En palabras de Radhika, “non haberá paz sostible en ningunha parte do mundo a menos que sexa inclusiva e protexa e apodere as persoas máis vulnerables. Espero ser esa voz”. Seguindo esta premisa desempeña un arduo traballo que a levou a acadar postos de grande influencia. Así, foi nomeada en 2003 presidenta da Comisión de Dereitos Humanos de Sri Lanka e o seu traballo fixo que se convertese en representante especial do secretario xeral das Nacións Unidas, daquela Kofi Annan, para a Cuestión da Infancia e dos Conflitos Armados.

A ONU seguiu a confiar no seu traballo e o seu exsecretario xeral, Ban Ki-moon, encargoulle un estudo global sobre a implementación da Resolución 1325 do Consello de Seguridade das Nacións Unidas, do que foi a autora principal. Nel afondou no impacto desproporcionado e único dos conflitos armados nas mulleres. Na actualidade é membro da Comisión Internacional de Expertos en Dereitos Humanos sobre Etiopía.

A súa carreira levouna a acadar galardóns coma o Premio de Dereito Internacional do Colexio de Avogados dos Estados Unidos ou o Leo Ettinger de Dereitos Humanos da Universidade de Oslo.

Alfonsina Strada (Alfonsa Morini)

Alfonsina Strada foi unha recoñecida ciclista de comezos do século xx que coas súas pedaladas loitou polos dereitos das mulleres neste deporte. A súa decisión converteuna na primeira e única muller en participar no Giro de Italia (1924), aínda que para facelo tivo que inscribirse co nome de Alfonso e ocultar así que era unha muller. Strada non só participou nesta proba, na que levantou grande expectación, senón que foi unha das poucas persoas que logrou completar todas as etapas.

Nada en Italia en 1891, Alfonsina comezou a participar en carreiras ciclistas cando era unha nena, ás agachadas da súa familia, quen decidiu que para seguir competindo debía casar e marchar da casa matriz. Por este motivo, con tan só 14 anos casou con Luigi Strada, que se convertería no seu adestrador.

Participar no Giro de Italia foi a súa fazaña máis soada, pero Alfonsina Strada tamén pedaleou noutras probas coma o Giro de Lombardía (1917 e 1918) ou o Gran Premio de San Petersburgo (1909). Na mesma liña, os seus esforzos levárona a bater o récord de velocidade feminino. Foi o seu segundo marido, Carlo Messori, quen comezou a escribir as memorias de Alfonsina para que o seu legado non caese no esquecemento. A día de hoxe podemos atopar a pegada desta ciclista en títulos coma Io, Alfonsina ouGli anni ruggenti di Alfonsina Strada,a novela da única muller que correu o Giro de Italia xunto cos homes.

A historia de Alfonsina é a dunha muller que, como tantas outras, rompeu moldes. A bicicleta foi o seu instrumento de traballo, pero tamén foi todo un símbolo para as mulleres da súa época, que viron nela unha peza fundamental para o seu apoderamento ao achegarlles unha liberdade da que ata entón non gozaban.  

Anni Albers

Anni Albers é unha das grandes referencias do deseño téxtil e está considerada a artista máis influente e innovadora do pasado século neste ámbito. Tal é a relevancia acadada por Albers, que se converteu na primeira artista téxtil que realizou unha exposición individual no Museo de Arte Moderna de Nova York (MoMA).

Nada en Berlín en 1899, nun primeiro momento quixo ser pintora, mais a Escola da Bauhaus de Weimar descubriulle un novo mundo, polo que comezou a indagar no deseño téxtil, unha das ramas que podían cursar as mulleres, no que destacou desde un primeiro momento. Alí foi asistente de Gunta Stölzl, unha das poucas profesoras da Bauhaus, exerceu como directora do obradoiro téxtil e comezou a crear murais e tapices de grande escala que a levaron a acadar o éxito. A Bauhaus foi, ademais, o lugar no que coñeceu o seu marido, o tamén artista Josef Albers, quen eclipsou a súa carreira, coma lles sucedeu a innumerables mulleres.

A Escola foi pechada polos nazis en 1933 e o matrimonio Albers trasladouse aos Estados Unidos, onde foron contratados como profesorado na Black Mountain College. Comezaron entón as súas viaxes a México, Cuba ou Perú, onde Anni Albers bebeu da influencia precolombina e empezou a incorporar tecidos pictóricos, cunhas creacións de menor escala pero máis complexas mediante a serigrafía, a litografía e o offset.

O seu traballo acadou tal relevancia que a día de hoxe aínda se evidencia nos patróns que emprega a industria téxtil. Ademais deste ámbito, Anni Albers probou a arte do deseño de xoias, que elaborou a partir de materiais sinxelos e obxectos cotiáns.

Toni Morrison

Gran lectora desde nena, Chloe Ardelia Wofford, máis coñecida como Toni Morrison, dedicou a súa vida a unha das súas grandes paixóns: a literatura. Así, esta novelista e ensaísta graduouse en Filoloxía Inglesa e Humanidades, estudos que a levaron a ser profesora de Filosofía e Letras en universidades coma Yale, Howard, Texas ou a State University de Nova York.

O gran público non puido gozar da súa faceta como escritora ata 1970, cando, con preto de corenta anos, publicou a súa primeira novela, The Bluest Eyes. Seguíronlle títulos aclamados coma Beloved (1987), co que gañou o Premio Pulitzer de ficción, Jazz ou Playing in the Dark (ambos os dous en 1992), que a levaron a se converter na primeira muller afroamericana en alzarse co Premio Nobel de Literatura, en 1993. As súas obras teñen un marcado compoñente reivindicativo, xa que con elas Morrison quixo sacar á palestra a realidade da súa comunidade, e especialmente a das mulleres, para poñer o foco en temas como a escravitude, a segregación ou o abandono. Morrison escribía con coñecemento de causa, xa que tanto ela coma a súa familia foron vítimas do racismo.

Toni Morrison foi tamén a primeira editora negra de ficción na editorial Random House, onde descubriu o talento dalgunhas das máis representativas escritoras e escritores da florecente literatura afroamericana dos Estados Unidos. Ademais, o seu compromiso político levouna a ser presidenta da Comisión Schomburg para a Conservación da Cultura Negra.

Sabela Senn Lozoya

Sabela Senn Lozoya é violinista, pedagoga de Linguaxe Musical e musicoterapeuta. A música pontevedresa acaba de lanzar ao mercado editorial un libro de autoría compartida con outras cinco persoas titulado Seis caminos de diversidad funcional, no que se presentan historias de nenas e nenos con diagnósticos coma o trastorno do espectro autista, hipoacusia ou hemiparesia. Unha participación da venda deste libro vai destinada á Asociación Española Síndrome Rubinstein Taybi.

A autora, nada en 1992 en Pontevedra, comezou os estudos de violín aos oito anos no Conservatorio Manuel Quiroga da cidade do Lérez, pero tamén ten formación en piano. Senn obtivo unha praza de profesora no Conservatorio da Coruña, que conta cun programa para ensinarlles música ás nenas e aos nenos con diferentes patoloxías que só existe noutros dous conservatorios a nivel estatal.

Este traballo levouna a descubrir o enorme potencial que ten a música para traballar e sacarlles o máximo partido ás persoas con capacidades diversas e que teñen dificultades para comunicarse con palabras, pero que se poden expresar a través da música.

O seu primeiro libro en 2022 foi (Des)amor. La tribu de los corazones rotos, un proxecto colectivo ao que seguiría Seis caminos de diversidad funcional, no que volve a colaborar con cinco autoras e autores. Actualmente traballa en proxectos editoriais propios.

Tarcila Rivera Zea

Tarcila Rivera Zea é unha destacada activista peruana que leva máis de catro décadas traballando polos dereitos dos pobos indíxenas e a prol da educación das mulleres. É fundadora do Enlace Continental de Mulleres Indíxenas das Américas (ECMIA) e do Foro Internacional de Mulleres Indíxenas (FIMI), redes que promoven o liderado e a participación política das mulleres indíxenas en todo o mundo.

Nada no Perú en 1950, Rivera Zea viuse obrigada desde nena a traballar de empregada do fogar co fin de recibir educación. A súa lingua materna era o quechua e aprendeu español con oito anos para poder sobrevivir e desenvolverse na capital, onde foi obxecto de discriminación pola súa condición de muller andina.

A súa participación na recompilación de testemuños de mulleres indíxenas violadas durante os conflitos armados valeulle unha invitación para seguir cursos de especialización en dereitos humanos no Instituto de Estudos Sociais da Haia, Holanda, e no Centro Internacional de Educación en Dereitos Humanos de Charlottetown, Canadá.

En 1987 participou en procesos internacionais sobre os dereitos dos pobos indíxenas, así como en conferencias das Nacións Unidas sobre a muller. Rivera Zea é fundadora e presidenta do Centro de Culturas Indíxenas do Perú (CHIRAPAQ), asociación que promove a afirmación da identidade cultural e a formación de mulleres e mozas indíxenas líderes.

En 2011 foi recoñecida co Premio Visionario outorgado pola Fundación Ford.

Inmaculada Tomás Carmona

A catedrática Inmaculada Tomás Carmona converteuse en 2023 na primeira muller odontóloga en acceder á Academia de Ciencias Odontolóxicas de España. Na actualidade compaxina o seu traballo de docente da Área de Estomatoloxía no Departamento de Cirurxía e Especialidades Médico-Cirúrxicas na Universidade de Santiago de Compostela (USC) coa investigación no Oral Sciences Research Group.

Tomás Carmona leva máis de dúas décadas vinculada á USC, onde descubriu que a súa gran vocación é a odontoloxía aplicada a pacientes con necesidades especiais. A súa é unha traxectoria excepcional: posúe tres patentes rexistradas e colaborou en vinte e cinco proxectos competitivos de I+D+i de carácter estatal.

A académica é editora asociada de varias revistas científicas JCR de alto impacto, participou na elaboración de máis de cento dez publicacións en revistas con índice de impacto e é autora do libro de referencia Odontología en pacientes con necesidades especiales, publicado en 2022.

O Oral Sciences Research Group, que ela lidera, centra as súas investigacións na comprensión e diagnóstico de enfermidades bucodentais humanas mediante a aplicación e desenvolvemento de técnicas bioinformáticas en tecnoloxías ómicas. Tamén está especializado no diagnóstico dental baseado en imaxes da cavidade bucal mediante a aplicación e desenvolvemento de técnicas de intelixencia artificial.

Helen Rodríguez Trías

A pediatra, educadora e activista polos dereitos das mulleres e da infancia Helen Rodríguez Trías foi a primeira presidenta da Asociación Estadounidense de Saúde Pública. Loitou durante toda a súa vida pola saúde sexual e reprodutiva das mulleres, polo dereito ao aborto, contra a esterilización forzosa de mulleres sen recursos ou calquera outra problemática que lle afectase á metade da poboación.

Nada en Nova York en 1929, trasladouse coa súa familia a Porto Rico, onde estudou Medicina. Durante a súa residencia no Hospital Universitario de San Juan puxo en marcha o primeiro centro destinado especificamente ao coidado das e dos neonatos, e logrou reducir nun 50 % a taxa de mortalidade nos primeiros meses de vida.

A finais dos sesenta regresou aos Estados Unidos para ser xefa do Departamento de Pediatría do Hospital Lincoln, e durante a década dos setenta converteuse nun dos referentes do movemento pola saúde da muller. Foi unha das fundadoras do Comité para o Dereito ao Aborto, do Caucus de Mulleres da Asociación Americana de Saúde Pública e do Comité para Acabar co Abuso de Esterilización. 

Rodríguez Trías tamén exerceu como directora médica do Instituto da Sida do Departamento de Saúde do Estado de Nova York. En 2001, recibiu a Medalla Presidencial á Cidadanía pola súa notable contribución á expansión dos servizos de saúde ás mulleres e á infancia.

Chelo Matesanz

Chelo Matesanz compaxina o seu traballo de artista visual co de docente de Pintura na Facultade de Belas Artes de Pontevedra. O Centro Galego de Arte Contemporánea dedicoulle en 2014 “Mis cosas en observación”, a primeira exposición retrospectiva dedicada a unha das artistas máis interesantes da súa xeración.

Nada en Cantabria en 1964, Matesanz licenciouse en Belas Artes en 1989 pola Universidade do País Vasco, na especialidade de Audiovisuais e Pintura e, en 1994, finalizou o doutoramento en Belas Artes. Dous anos despois obtivo o Premio JASP á mellor artista nova na feira ARCO'96. Nos seus máis de trinta anos de traxectoria atopamos pintura, colaxe, cerámica e debuxo.

A muller e a súa representación na arte é unha temática repetida en diversas mostras, nas que aborda distintos temas cunha linguaxe poética, de compromiso social e contido feminista.

Protagonizou ducias de exposicións individuais e colectivas e en 2012 formou parte no Musac de León da histórica exposición “Genealogías feministas en el arte español”, comisariada por Patricia Mayayo e Juan Vicente Aliaga. En abril de 2023 o Centro de Arte Contemporánea José Guerrero inaugurou a última mostra da artista baixo o título “Hipnotizar a los hipnotizadores puede ser engañoso”.

Lucía Freitas

Lucía Freitas é a propietaria e fundadora do restaurante A Tafona, en Santiago de Compostela. Única xefa de cociña galega cunha estrela da Guía Michelin e dous soles Repsol, a súa proposta gastronómica está enraizada na cociña galega tradicional e destaca, sobre todo, polo emprego de materias primas locais, ás que lles aplica todo o seu coñecemento e capacidade de innovación.

Freitas (1982) é natural de Santiago de Compostela, e con 19 anos comezou os seus estudos na Escola Superior de Hostalería de Artxanda (Bilbo). No seu proceso de formación destacan dúas etapas que pasou na cociña de Mugaritz, de onde lle vén o seu interese pola horta e polo produto de quilómetro cero, e a súa estancia no Relais Chateau, como responsable de pastelería no restaurante Tápies.

En 2009 decidiu abrir na capital galega A Tafona, como unha casa de comidas na que quería ofrecer unha cociña máis elaborada do habitual pero lonxe dos niveis que chegou a acadar e que a sitúan como unha das grandes referentes da cociña española.

En 2016 logrou o segundo posto no Concurso Nacional Cociñeiro do Ano e, dous anos despois, o seu primeiro premio internacional, o Bib Gourmand, da prestixiosa Guía Michelin, cando xa reformulara o concepto do restaurante. Freitas, sempre innovadora e creativa, é tamén propietaria de Lume, na cidade compostelá, e creadora da marca de xeados Cinza.

Begoña Fernández

A de Begoña Fernández é unha vida dedicada ao balonmán. Internacional española, logrou a medalla de bronce nos Xogos Olímpicos de 2012 en Londres e, con todo merecemento, está considerada unha das mellores pivotes ofensivas da historia da selección feminina de balonmán.

Nada en Vigo en 1980, comezou a xogar nas filas do Porriño e, posteriormente, recalou no Itxako de Estella antes de emigrar para pasar tres temporadas no Vardar de Macedonia, onde deu un claro salto de calidade no seu xogo.

Fernández liderou toda unha xeración de xogadoras que gañaron a pulso o alcume de “guerreiras” e que marcaron unha das etapas máis exitosas do balonmán español. Este equipo logrou a medalla de prata no Campionato de Europa de 2008, no que Fernández foi elixida a mellor xogadora da súa posición, o bronce no Campionato do Mundo de 2011 e pecharon o seu espectacular palmarés co terceiro posto nas Olimpíadas de 2012.

En 2015, a mellor xogadora galega de balonmán púxolle punto e final á súa brillante carreira, pero seguiu durante case dous anos ligada ao deporte como embaixadora do balonmán feminino español.

Fernández é ademais unha muller comprometida coa igualdade, que sempre se mostrou consciente e orgullosa de contribuír a visibilizar o deporte feminino entre as nenas e mozas.

Mae Carol Jemison

O 12 de setembro de 1992 Mae Carol Jemison entrou nos libros de historia por ser a primeira muller afroamericana en viaxar ao espazo. Astronauta, enxeñeira química, médica e autora de literatura infantil, Jemison recibiu en 2015 a Medalla Elizabeth Blackwell en recoñecemento aos seus logros.

Nada en Alabama en 1956, Jemison foi unha estudante con matrícula en Matemáticas e Ciencias que ingresou na Universidade de Stanford con dezaseis anos para graduarse en Enxeñería Química e Estudos Afroamericanos. Unha vez rematada a súa primeira carreira, graduouse en Medicina na Universidade de Cornell e entre 1983 e 1985 traballou como médica nos Corpos de Paz en Liberia e Sierra Leona.

En 1983 presentouse ás probas de acceso da NASA e foi seleccionada para realizar actividades de apoio ao lanzamento no Kennedy Space Center de Florida. En 1987 presentouse de novo como candidata para viaxar ao espazo e quedou entre as quince seleccionadas das dúas mil persoas aspirantes.

En 1992 viaxou ao espazo a bordo do Endeavour na misión STS47 e un ano despois deixou a NASA para fundar a súa propia empresa. A través do Jemison Group, Inc., desenvolveu un sistema de telecomunicacións baseado en satélites, o Alafiya.

Iria Sobrado

Iria Sobrado é actriz de cine, teatro e televisión, amais de creadora artística de espectáculos e accións escénicas efémeras. Actualmente é unha das caras máis coñecidas do audiovisual galego con participación en proxectos premiados, coma a obra de teatro Raclette ou as súas postas en escena Brinde e O estado cru.

Nada no Carballiño en 1979, Sobrado é licenciada en Matemáticas, pero ten un talento natural para a interpretación que a fixo mudar completamente de traxectoria. Fíxose moi popular grazas ao papel de Mónica na exitosa serie galega Pazo de familia, pero levaba xa moitos anos de traxectoria.

Foi bolseira de arte dramática e traballou en curtametraxes e como actriz de reparto en series de televisión. Desenvolveu a súa carreira artística con compañías coma Nut Teatro, Churras e Ibuprofeno Teatro, e foi candidata a finalista nos Premios Max 2017 como actriz secundaria por Raclette, espectáculo co que foi de xira por toda España a través da Rede de Teatros Alternativos.

Os seus últimos traballos como intérprete foron a curta Para sempre, Malévich, a serie A lei de Santos e a galardoada Rapa. Na actualidade é recoñecida como autora de propostas escénicas que procuran unha conexión directa co espectador e unha exploración da intimidade.

Cécile Bibiane Ndjebet

Cécile Bibiane Ndjebet é a cofundadora da Rede de Mulleres Africanas para a Xestión Comunitaria dos Bosques e unha das líderes máis destacadas na loita pola restauración de paisaxes no seu país, pola redución da pobreza, e polo control das emisións derivadas da deforestación e da degradación dos bosques nos países en desenvolvemento.

Natural de Camerún, Ndjebet é agrónoma e silvicultora social de profesión, amais de especialista en xénero e formadora e asesora en materia de liderado feminino. Ten un mestrado en Silvicultura Social pola Universidade Agrícola de Wageningen dos Países Baixos.

Ndjebet é unha das principais defensoras dos dereitos das mulleres que traballan a terra en África, leva máis de tres décadas loitando pola igualdade de xénero no seu país e por recuperar centos de hectáreas de natureza danadas polo desenvolvemento e pola urbanización sen control.

Os seus logros foron tan determinantes que o Programa das Nacións Unidas para o medio ambiente (PNUMA) lle outorgou o título de Campioa da Terra na categoría de inspiración e acción, unha das máximas honras ambientais das Nacións Unidas.

Carme Ruscalleda

Carme Ruscalleda é unha das cociñeiras máis innovadoras da súa xeración e a muller con máis estrelas Michelin do planeta, sete en total. O seu palmarés é impresionante: gañou o Premio Nacional de Gastronomía en 1998, o Sánchez Cotán da Academia Española de Gastronomía á mellor carta de restaurante, o Davidoff á excelencia en hostalaría, o Nadal de Gastronomía e a Cruz de Sant Jordi á máxima condecoración catalá en 2004.

Nada en Sant Pol de Mar en 1952, estudou Comercio Mercantil e comezou o seu traballo na chacinaría familiar, onde pronto deu mostras das súas inquedanzas coa apertura dunha nova sección de pratos para levar. Estes foron os inicios no sector no que acabaría converténdose nunha das cociñeiras máis respectadas a escala mundial.

O seu talento e ganas marcaron a diferenza. En 1988 abriu o seu primeiro restaurante, Sant Pau, na súa localidade natal. En tres anos conseguiu a primeira estrela da Guía Michelin, en 1996, a segunda e en 2006, a terceira. Pero lonxe de conformarse, Ruscalleda logrou outras dúas para o seu restaurante Moments, en Barcelona, e dúas máis para o Sant Pau de Tokyo.

En España é a cociñeira con máis estrelas Michelin e conta, ademais, coa máxima distinción dos tres soles da Guía Campsa-Repsol. A súa é unha proposta gastronómica de vangarda na que seguen visibles as súas raíces na cociña tradicional catalá.

Angela Saini

Enxeñeira, xornalista científica e escritora de referencia contra a discriminación de mulleres e persoas racializadas na ciencia. Angela Saini desmonta en libros supervendas, coma Inferior, Superior ou The Patriarchs: How Men Came to Rule, as ideas teoricamente científicas que apoian a discriminación da metade da poboación.

Nada en Londres en 1980, Saini ten un mestrado en Enxeñería pola Universidade de Oxford e outro en Ciencia e Seguridade polo King´s College de Londres. Tamén foi integrante do programa de Xornalismo Científico do Instituto de Tecnoloxía de Massachusetts.

Como comunicadora traballou para Science, Wired, The Guardian, GQ ou The New Humanist, e fíxose moi popular como presentadora de programas de divulgación científica en Radio 4 e no Servizo Mundial da BBC.

En 2011 publicou o seu primeiro libro, Geek Nation: How Indian Science is Taking Over the World, e meses despois fíxose co premio á mellor noticia da Asociación de Escritores Científicos Británicos. Co seu segundo libro, Inferior, no que analiza o efecto do sexismo na investigación científica, obtivo o Physics World Book of the Year en 2017.

Tras consolidarse como unha notable escritora, o seu seguinte traballo, The Return of Race Science, foi seleccionado entre os dez mellores libros do ano pola revista científica Nature.

Frances Glessner Lee

Frances Glessner Lee foi unha médica forense que revolucionou o estudo da criminalística e puxo en marcha o Departamento de Medicina Legal da Universidade de Harvard, o primeiro programa de estudos dedicado á medicina forense nos Estados Unidos.

Glessner naceu en Chicago en 1878 e, malia o seu xenuíno interese pola ciencia, non puido acceder á universidade. Tivo que esperar ata 1930 para validar os estudos de medicina forense e comezou a traballar con 52 anos despois de décadas afeccionada aos libros de Sherlock Holmes.

Glessner, que aínda era novata nun sector que estaba pouco sistematizado, defendía a racionalización absoluta da investigación policial, e foi os anos corenta e cincuenta cando se embarcou na creación dos seus populares dioramas ou “pequenos escenarios de mortes inexplicables”, un total de vinte e nove maquetas que recreaban escenas de crimes para ser estudadas polo alumnado de criminoloxía.

As súas creacións revolucionaron a investigación criminal da época polo seu nivel de detalle e aínda hoxe son obxecto de estudo. Pese a ser rexeitada como alumna décadas antes, Glessner axudou a George Burgess Magrath a crear, en 1931, o Departamento de Medicina Legal de Harvard e, anos despois, a Biblioteca Magrath de Medicina Legal. 

Os seus dioramas valéronlle o recoñecemento da comunidade científica e o respecto de xuíces e policías. En 1943 converteuse na primeira muller en asumir o cargo de capitana de Policía en New Hampshire.

Carmen Rísquez Cuenca

Carmen Rísquez Cuenca é arqueóloga, catedrática de Prehistoria da Universidade de Xaén e unha das creadoras de Red Past Women, un proxecto sobre a historia das mulleres que busca darlles visibilidade ás liñas de investigación en Arqueoloxía e Historia que están vinculadas ao estudo da cultura material da muller, ao tempo que intenta achegar recursos desde perspectivas feministas a todos os sectores implicados na divulgación histórica.

Licenciada en Filosofía e Letras pola Universidade de Granada en 1987, doutorouse en Xeografía e Historia en 1992 e desde 1998 é profesora titular de Humanidades, Historia da Arte e Arqueoloxía na Universidade de Xaén. Rísquez ten unha dilatada experiencia como docente en mestrados e cursos de diferentes universidades, e como directora de proxectos de investigación.

Como investigadora esfórzase por visibilizar cuestións fundamentais para as mulleres iberas coma as relacións coas estruturas sociais, económicas e políticas, as actividades de mantemento, a formación de identidades ou as representacións simbólicas, entre outras.

Foi a primeira muller en presidir o Consello Económico e Social de Xaén, coordinou o Seminario Interdisciplinario Muller, Ciencia e Sociedade entre 2004 e 2013, e en 2003 recibiu o premio Meridiana do Instituto Andaluz da Muller pola súa traxectoria. É coñecida a súa demanda dunha maior valoración para as investigacións de xénero, que considera fundamentais para unha educación máis comprometida coa igualdade.

Miren Gutiérrez Almazor

Miren Gutiérrez é filóloga, xornalista, escritora, profesora da Universidade de Deusto e investigadora asociada do Overseas Development Institute (ODI) de Londres e do DATACTIVE da Universidade de Ámsterdam. O foco do seu traballo é o activismo de datos e o seu potencial como ferramenta para o cambio social.

Licenciada en Filoloxía Hispánica e doutora en Comunicación pola Universidade de Deusto, Gutiérrez iniciouse no xornalismo en 1990 como correspondente da axencia EFE para o Sueste Asiático, Corea e o Pacífico. Posteriormente traballou como editora da sección de Negocios do diario La Prensa (Panamá), foi colaboradora de El País e de Transparencia Internacional e directora executiva de Greenpeace España.

Gutiérrez publicou máis de cincuenta artigos, capítulos, monográficos e informes científico-técnicos. Tamén é autora do libro Data Activism and Social Change e investigou sobre fenómenos máis recentes coma as noticias falsas que tratan de manipular a audiencia a través das novas canles de comunicación masiva e inmediata.

Gutiérrez é profesora nos programas de grao en Comunicación, Relacións Internacionais e Dereito, nos de posgrao do mestrado Erasmus Mundus en Acción Humanitaria Internacional e no doutoramento en Comunicación para o Desenvolvemento Humano en Deusto.

Mairead Corrigan-Maguire

Mairead Corrigan-Maguire é unha activista irlandesa. Cofundadora, xunto con Betty Williams, do movemento feminino coñecido como  Community of Peace People, do que formaban parte tanto a comunidade de católicos coma a de protestantes para facerlle fronte á violencia no Ulster.

Nada en Belfast en 1944, criouse nun barrio católico e comezou a traballar de adolescente para axudar á economía familiar. No seu tempo de lecer, Corrigan traballaba como voluntaria nunha organización caritativa para católicos. Iniciouse no activismo tras un gravísimo incidente no que os tres fillos da súa irmá faleceron tras ser alcanzados polo vehículo dun fuxitivo do IRA que fora abatido polas tropas británicas.

Nese momento, Corrigan-Maguire uniuse á causa de Betty Williams, antiga integrante do IRA. Ambas recolleron milleiros de sinaturas en Irlanda do Norte para pedir unha solución pacífica do conflito e lograron reunir nas rúas de Belfast máis de 35.000 persoas de ambos os bandos a favor da paz.

Williams e Corrigan recibiron o Premio Nobel da Paz en 1976, e esta última cofundou en 1981 o Comité para a Administración de Xustiza, unha organización dedicada á defensa dos dereitos humanos. Aínda hoxe dedica a súa vida a poñerlle fin aos conflitos armados e viaxa por todo o mundo para concienciar sobre o sufrimento que ocasionan estes enfrontamentos en diversos territorios.

María Lado

María Lado é unha escritora galega que deu os seus primeiros pasos literarios en 1996, data que coincide coa creación do Batallón Literario da Costa da Morte, e que participou nas tres antoloxías poéticas editadas por este dinámico colectivo: Nós, Mar por medio e Rumbo ás illas.

Nada en Cee en 1979, estudou Filoloxía Galega na Universidade de Santiago de Compostela e conta tamén con formación en produción audiovisual

Foi en 1997 cando publicou a súa primeira obra poética en solitario, A primeira visión. A continuación chegarían ao mercado outras cinco: Berlín (2005), Nove (2008), Amantes (2011) e Oso, mamá, si? (2015), que foi declarado mellor traballo de poesía na I Gala do Libro Galego.

A súa participación en volumes colectivos é extensa e suma aos tres primeiros da súa carreira outros exemplos coma d’Efecto 2000 (1999), Das sonorosas cordas (2005), Por man propia (2005), a antoloxía de poetas irlandesas e galegas To the winds our sails (2010), Veinte puntos de fuga. Poesía gallega contemporánea (2011), Anthology of Galician Literature (2012) e o volume Intimi pogon. Fábrica íntima, que comparte con Gonzalo Navaza (2014).

Lado realizou a adaptación das versións teatrais dos contos As manoplas de Carapuchiña, Os seis barbudos, A pota que trota, A guerra dos números, As peripecias de Extravaganzza Pérez, Escaquis e Romeu, e A ovella Engracia para o Salón de Literatura Infantil e Xuvenil de Pontevedra, e tamén ten experiencia como actriz e autora de literatura infantil. En 2011 recibiu o premio do Certame de Poesía María Mariño de Teo.

May-Britt Moser

May-Britt Moser é unha neurocientífica norueguesa galardoada en 2014 co Premio Nobel de Medicina polo seu descubrimento das células que constitúen o sistema de posicionamento no cerebro. O obxectivo do seu traballo é comprender a base neuronal dos fenómenos psicolóxicos.

Moser naceu en 1963 en Noruega. Estudou Psicoloxía na Universidade de Oslo e obtivo o doutoramento en Neurofisioloxía en 1995. Tras realizar varias estancias na Universidade de Edimburgo e na University College de Londres, estableceuse na Universidade Noruega de Ciencia e Tecnoloxía en Trondheim. 

A científica centrou desde nova o seu traballo na navegación espacial e na memoria, porque son funcións cognitivas fundamentais que o ser humano comparte con todos os animais. Actualmente é catedrática de Neurociencia e a directora do Centro para a Computación Neuronal do Kavli Institute for Systems Neuroscience de Trondheim.

Segundo Moser, o cerebro crea un mapa do espazo que nos rodea, o que nos permite navegar a través dunha contorna complexa. En 2005 foi cando a investigadora descubriu, moi preto da rexión cerebral do hipocampo, un tipo de células chamadas “de posición”, que xogan un papel esencial para determinar a situación dun organismo no espazo e que popularmente se denominaron “o GPS cerebral”.

Estes achados valéronlle o Nobel de Medicina e convertérona na décimo primeira muller en recoller o galardón nesta especialidade.

Emma Thompson

A actriz e guionista británica Emma Thompson elixiu o Festival Internacional de Cine de Berlín, Berlinale, para pronunciar en 2022 unha feroz crítica contra os estereotipos aos que se ven sometidas as mulleres e que oprimen con máis forza nun sector como o audiovisual: “ás mulleres laváronnos o cerebro toda a vida para que odiemos os nosos corpos", sentenciou aos 62 anos, coa liberdade que lle outorga a súa madurez e o ser unha das intérpretes máis respectadas e galardoadas do mundo.

Thompson (Londres, 1959) estudou Literatura Inglesa na Universidade de Cambridge e foi alí onde se estreou como actriz na compañía de teatro Footlights. Os seus primeiros éxitos chegáronlle na televisión, por medio de diversas series e películas, e en 1992 consagrouse no cinema co seu papel en Howards End, película que lle brindou o seu primeiro Óscar como actriz protagonista.

O segundo premio Óscar chegoulle en 1995 como autora do guión adaptado de Sense and Sensibility, a partir da novela de Jane Austen. Na súa filmografía destacan títulos coma The Winter Guest, Love Actually, Nanny McPhee and the Big Bang ou as películas da saga Harry Potter.

Thompson ten, ademais, unha longa traxectoria como activista. Involucrouse con Greenpeace na súa campaña “Salvemos o Ártico”, é embaixadora da axencia de desenvolvemento internacional ActionAid, está implicada en iniciativas en materia de educación e tomou postura publicamente a favor da acollida de poboación refuxiada.

Eli García

Elisabet García Aires, máis coñecida como Eli García, é debuxante, ilustradora científica e autora de banda deseñada. Formouse na Escola de Arte e Deseño Antonio Faílde de Ourense e na Escola Profesional de Banda Deseñada e Ilustración O Garaxe Hermético de Pontevedra.

Desde 2018 compaxina os seus traballos como ilustradora científica con proxectos de banda deseñada e editoriais. En 2019 foi seleccionada entre as persoas gañadoras do concurso de novela gráfica social convocado pola Fundación Divina Pastora. En 2021 ilustrou para a editorial Xerais o libro Maxia de pedra, de Alba de Evan e Xabier Domínguez, e de forma máis recente traballou en Segredos soterrados.

A súa obra recibiu galardóns en diversos certames de ilustración e banda deseñada. Participou nas obras colectivas A vila dos debuxantes do norte (2014), 221BD (2015) e no especial Charlie Hebdo do Diario de Pontevedra.

Pero, ademais de ilustrar obras doutras persoas, en 2023 publicou o seu primeiro libro como autora dos textos e das ilustracións, O grande aviario, cunha clara mensaxe ecoloxista, no que sitúa como protagonistas as mulleres para brindarlles ás lectoras máis novas referentes femininos nos libros, algo que ela botou en falta na súa infancia e mocidade.

Cristina Cantero

Cristina Cantero pasará á historia do deporte galego como a adestradora que conseguiu o ascenso do Celta Zorka Recalvi á Liga Feminina Endesa, tras once anos de duro traballo en segunda división. Na súa traxectoria tamén sobresae a medalla de prata lograda coa Selección Feminina de Baloncesto no Mundial de Hungría U17 contra Estados Unidos.

Natural de Córdoba (1978), Cantero despuntou desde nena nas canchas e xogou varios campionatos coa selección andaluza de minibasket. Formouse no equipo do Colexio El Carmelo de Granada nas categorías infantís e na júnior xogou para a Universidade de Granada en 1.ª B. Xa como sénior, pasou por Linares antes de desembarcar dúas temporadas en Vilagarcía de Arousa e Zaragoza.

O 2002 sería o da súa chegada ao entón denominado Celta Banco Simeón, no que xogou cinco temporadas ata retirarse en 2007. Nesta etapa acadou o récord de asistencias rexistradas no Celta Baloncesto con 351 pases.

Cantero é licenciada en Ciencias da Actividade Física e do Deporte pola Universidade de Granada e unha experta en facer canteira para o baloncesto. Foi seleccionadora galega feminina durante catro exercicios e logrou unha medalla de bronce no Campionato de España. Na temporada 2015-2016 asumiu a dirección do Celta Baloncesto que tan ben coñecía da súa etapa como xogadora.

Anna Llenas

Anna Llenas é ilustradora, deseñadora gráfica e directora de arte. A súa faceta como psicoterapeuta a través da arte e especialista en educación emocional axúdanos a entender o enorme impacto do seu primeiro libro como autora e ilustradora, O monstro de cores, un supervendas que dun xeito ameno e sinxelo introduce a rapazada no fascinante reto de expresar as súas emocións.

Nada en Barcelona en 1977, Llenas licenciouse en Publicidade e Relacións Públicas pola Universidade Autónoma de Barcelona e tamén é diplomada en Deseño Gráfico.

Comezou a súa carreira profesional no sector da publicidade, como directora de arte na axencia Bassat-Ogilvy, e pasados uns anos decidiu independizarse e emprender unha carreira en solitario, especializouse en ilustración creativa e completou a súa formación cun mestrado en arteterapia.

Nos últimos anos o seu traballo consiste en escribir e ilustrar libros, ademais de deseñar produtos orixinais ligados a ese universo particular, e impartir charlas e cursos sobre creatividade e emocións. Os seus libros son moi característicos porque traballan valores universais, as emocións e os comportamentos humanos, e fan que nenas e nenos reflexionen sen dárense conta sobre as súas emocións e actitudes.

Sofía Corradi

Sofía Corradi é unha pedagoga italiana coñecida popularmente como Mamma Erasmus porque foi quen deseñou e puxo en marcha o programa “Erasmus”, de intercambio de estudantes entre as universidades europeas, do que se beneficiaron máis de tres millóns de mozas e mozos desde a súa implantación en 1987, o que contribúe a promover a idea dunha Europa unida e diversa.

Nada en Roma en 1934, Corradi estudou Dereito na Universidade La Sapienza de Roma e completou a súa formación na Academia de Dereito Internacional da UNESCO en París e na Escola de Economía de Londres. Durante máis de vinte anos foi directora científica da Oficina de Investigación da Conferencia de Reitores.

Obtivo unha bolsa Fulbright para estudar un ano nos Estados Unidos e realizar unha investigación sobre a educación como un dereito humano fundamental. En 1969 comezou a traballar de xeito multilateral nun pioneiro proxecto que daría como resultado anos despois o coñecido programa “Erasmus”. Na actualidade integran esta iniciativa máis de trinta países e catro mil universidades, da que España é líder tanto no envío coma na recepción de alumnado estranxeiro.

En 2016 recibiu o X Premio Europeo Carlos V, outorgado pola Fundación Academia Europea Yuste, polo seu traballo a favor do proceso de construción da Unión Europea e por axudar a promover entre as novas xeracións a idea dunha Europa unida e diversa.

Yannick Bellon

Marie-Annick Bellon, coñecida publicamente como Yannick Bellon, foi unha directora, montadora e guionista francesa que lle dedicou sete décadas da súa vida ao cinema ata que faleceu en 2019. Foi unha cineasta extraordinaria cunha amplísima traxectoria, na que demostrou o seu compromiso coa problemática social da súa época, e cun estilo moi persoal e coidado.

Bellon naceu en Biarritz en 1924, no seo dunha familia ligada ao mundo da arte e con ideas progresistas. A súa nai foi unha das fotógrafas francesas máis importantes do século xx, Denise Bellon, e tamén era sobriña do cineasta Jacques Brunius.

Con apenas 24 anos rodou a súa primeira curta, Goémons (1948), coa que gañou o Gran Premio da Bienal de Venecia. Bellon era coñecida fundamentalmente polo seu traballo documental; durante décadas traballou como montadora e tamén para a televisión, ata que en 1972 decidiu crear a súa propia produtora, Les Films de l’Équinoxe, e dirixir a súa primeira longametraxe.

En 1974 gañou a Cuncha de Prata con La Femme de Jean, un alegato a favor da liberdade e da emancipación feminina. A cineasta dirixiu historias relevantes e comprometidas nas que afondou nalgunhas das súas preocupacións, coma o tempo, a memoria, a violencia de xénero ou a defensa do planeta.

Doris Batcheller Humphrey

Doris Batcheller Humphrey foi unha coñecida coreógrafa, bailarina e mestra, unha das pioneiras da danza moderna estadounidense e autora do libro sobre composición coreográfica The Art of Making Dances.

Nada en 1895 en Illinois, criouse en Chicago, onde co apoio da súa nai estudou con mestras e mestres de ballet coma Mary Wood Hinman. Cando aínda cursaba secundaria, realizou unha xira de concertos como bailarina nun grupo patrocinado polo Ferrocarril de Santa Fe.

De carácter decidido, con apenas 18 anos abriu a súa propia escola de baile, coa súa nai como directora e pianista, e acadou un grande éxito. Porén, en 1917 recibiu a chamada de Mary Wood Hinman e mudouse a California para entrar na Escola de Danza e Artes Afíns Denishawn, onde estudou, actuou, impartiu clases e aprendeu coreografía.

Formou parte da compañía Desnishawn desde 1917 ata 1928, ano no que fundou xunto con Charles Weidman a compañía Humphrey-Weidman, que tivo un grande éxito na Gran Depresión, percorreu os Estados Unidos e desenvolveu novos estilos e obras baseadas en eventos de actualidade.

Entre as súas representacións atópanse Water Study (1928), The Shakers (1931) e New Dance (1935). Decidiu retirarse dos escenarios en 1945 pero continuou traballando como directora artística.

Louise Glück

A poeta norteamericana Louise Glück é unha das escritoras contemporáneas máis importantes. O seu palmarés hai tempo que fixo pleno: é unha das doce poetas galardoadas pola prestixiosa Biblioteca do Congreso dos Estados Unidos, e recibiu o Premio Pulitzer de Poesía en 1993 por The Wild Iris, o Premio Nacional do Libro dos Estados Unidos, varios recoñecementos das principais universidades e o Premio Nobel de Literatura 2020.

Glück naceu en 1943 en Nova York e estudou na Universidade de Columbia. Comezou a escribir na adolescencia e publicou o seu primeiro libro de poesía, Firstborn, a finais dos anos sesenta, co que logrou o galardón da Academia Americana de Poetas. Os verbos nacer e morrer son consubstanciais a toda a súa obra e nas súas máis de cinco décadas de traxectoria somerxeuse de cheo na mitoloxía e na metafísica da morte.

Tras máis dunha ducia de poemarios e ensaios, a autora aínda conserva a intensidade dramática que sempre a caracterizou e na que conxuga as luces e as sombras da experiencia humana.

En 2020 recibiu o galardón máis prestixioso das letras universais “pola súa característica voz poética, que con austera beleza fai universal a existencia individual”. O seu primeiro traballo despois deste fito foi Winter Recipes from the Collective, un particular tratado sobre a vellez e a extinción.

Emilie Louise Flöge

Emilie Flöge (Viena, 1874) foi unha importante deseñadora de moda e empresaria vencellada á bohemia austríaca. Hai estudos que a sitúan como protagonista de moitas das obras de Gustav Klimt, incluído o famosísimo cadro de “El Beso”. Pero máis alá das lendas sobre a súa vida persoal, foi unha importante deseñadora de moda e empresaria vencellada á bohemia austríaca.

Muller adiantada ao seu tempo, Flöge pasou de ser unha humilde costureira a converterse nunha creadora de vangarda e nunha pioneira ao abrir unha tenda coas súas irmás. Os seus atrevidos deseños triunfaron entre a sociedade, que gustaba da art nouveau, e as clases altas vienesas, que acudían ao negocio na busca das últimas tendencias de alta costura.

Klimt formaba parte do círculo de relacións da familia Flöge e Louise chegou a vestir moitas das súas modelos durante os máis de trinta anos que mantiveron contacto, polo que sería máis xusto falar dunha colaboradora que reducila ao papel de musa. Foi todo un talento creador e unha persoa que realizou valiosas achegas ao mundo da moda. 

As súas creacións sorprendían polos seus rechamantes estampados, grandes volumes e orixinais pezas soltas que lles daban liberdade de movemento ás mulleres da época e desafiaban a tradición dos xustillos. Foi unha deseñadora rebelde e radical, cuxos vestidos en ocasións se inspiraban nas túnicas do norte de África.

Nastasia Zürcher Losada

A vocalista e compositora galego-suíza, Nastasia Zürcher (Xenebra, 1988), publicou en 2022 But Life Is Beauty Full, un disco fantástico no que reúne cinco músicas e músicos de referencia da escena galega e que lle valeu o recoñecemento como artista do ano nos Premios Martín Códax da Música e mellor álbum na categoría Blues, Funk e Soul.

Graduada en Canto, Interpretación e Técnicas de Escenario na Escola Internacional de Artistas de Jesús Yanes (Madrid), Zürcher cursou varios anos do Diploma Profesional de Voz en Jazz e Música Moderna en Estudio na Escola de Música de Santiago de Compostela, onde foi tamén profesora de Canto e Técnica Vocal.

Ata o momento ten tres discos, nos que canta en galego, inglés, castelán e francés. A súa obra bebe do neo soul, do pop folk de autora e das sonoridades das músicas do mundo. É unha das vocalistas máis versátiles do panorama musical actual.

Afincada en Galicia desde o 2000, Zürcher formou parte do coro compostelán Coro da Ra antes de publicar en 2015 o seu álbum debut My Flight, co que obtivo en 2016 o seu primeiro Premio Martín Códax. Un ano despois saíu ao mercado o seu segundo disco de estudio, Beat. En 2018 representou a Galicia no Festival Liet Internacional en Holanda.

Maria Ressa

Maria Ressa é xornalista, responsable e fundadora de Rappler, a principal páxina informativa dixital de Filipinas. En 2021 obtivo o Premio Mundial da Liberdade de Prensa da Unesco e o Premio Nobel da Paz en recoñecemento á súa loita pola liberdade de expresión e polos dereitos humanos no seu país.

Ressa naceu en 1963 en Manila, aínda que se criou nos Estados Unidos. Estudou na Universidade de Princeton e obtivo unha bolsa Fulbright para cursar un mestrado de Xornalismo na Universidade de Filipinas. Antes de fundar Rappler, Ressa investigou o terrorismo no Sueste Asiático, abriu e dirixiu as oficinas de CNN en Manila e Xacarta, e acabou liderando o maior grupo de noticias de Filipinas.

Traballou durante máis de tres décadas como xornalista en Asia, e foi arrestada en múltiples ocasións polo Goberno de Duterte. Ressa contou a súa historia de loita pola liberdade de expresión e polos dereitos humanos en Filipinas no documental A Thousand Cuts, seleccionado en Sundance.

Está especializada en xornalismo de investigación e nos últimos anos esforzouse por desenmascarar as estratexias políticas de desinformación a través das redes sociais. Este traballo comprometido levouna en 2018 a afrontar unha investigación por presunta evasión de impostos que ela sempre denunciou como unha represalia.

Olimpia Valencia

Olimpia Valencia foi a primeira galega en obter o título de Medicina en 1925 e a primeira muller en exercer a especialidade de xinecoloxía. Foi unha das fundadoras da Academia Médico-Cirúrxica de Vigo e, dentro do seu labor como investigadora, presentou un relatorio nas I Xornadas Médicas Galegas que tiveron lugar na Coruña en 1929. 

Naceu en Ourense en 1898, pero a súa familia trasladouse a Vigo, onde estudou Maxisterio. Despois, marchou a Santiago de Compostela en 1919 para seguir a súa vocación e estudar Medicina. Unha vez licenciada con matrícula de honra, foi a Madrid para realizar a súa tese de doutoramento e en 1928 regresou a Vigo para poñer en marcha o seu propio consultorio de medicina xeral e xinecoloxía na rúa do Príncipe.

Mantivo unha intensa relación coas e cos intelectuais galeguistas, polo que, cando estalou a Guerra Civil, pasou catro días detida acusada de pertencer ao partido, tratar con persoas de esquerdas e asinar a prol do plebiscito do Estatuto de Autonomía de Galicia. Este feito prexudicouna profesionalmente ata o punto de que moitas pacientes deixaron a súa consulta por roxa.

Nos anos corenta conseguiu ingresar como facultativa na Seguridade Social; xubilouse dúas décadas máis tarde, aínda que estivo en activo no seu consultorio privado ata algo máis dos oitenta anos.

Virginia González Polo

Virginia González Polo foi política, sindicalista e feminista; unha das primeiras grandes líderes femininas da historia contemporánea de España e, porén, unha gran descoñecida para o público.

Naceu en Valladolid en 1873 no seo dunha familia humilde e con nove anos entrou a traballar nun obradoiro de calzado. Unha vez casada, mudouse á Coruña, onde entrou en contacto cun incipiente movemento obreiro español. A comezos do século xx a familia mudouse a Bilbao, onde en 1904 fundou a Agrupación Feminina Socialista. Grande oradora, tamén comezou a escribir na publicación A loita de clases sobre o papel da muller na sociedade.

Tras unha breve estancia na Arxentina, reapareceu en León, onde se implicou directamente na preparación da folga xeral de 1909. Pronto se mudou a Madrid, cidade na que comezou o seu traballo político como integrante do Comité Nacional do PSOE (1915-1918). Tanto no seu partido coma a nivel sindical sempre protestou pola inferioridade profesional, política e social na que se atopaban as mulleres.

En paralelo continuou coa súa loita obreira. González Polo foi a primeira muller na executiva confederal de UGT (1916–1918) e a primeira en España en formar parte do liderado dun sindicato. Entre as súas principais preocupacións figuran a necesidade de garantirlles unha ensinanza de calidade ás fillas e aos fillos das familias obreiras.

Katharine Burr Blodgett

A física e química Katharine Burr Blodgett (Nova York, 1898) foi unha científica estadounidense responsable da invención dos cristais antirreflectantes, un avance determinante que se emprega en cámaras, telescopios, parabrisas, ordenadores e pantallas de televisión. Foi a primeira muller en recibir un doutoramento en Física pola Universidade de Cambridge en 1926.

Nada en 1898 en Nova York, pasou parte da súa infancia en Francia e regresou para cursar educación secundaria na escola privada Rayson Academy, unha das poucas que ofrecía a mesma formación para rapazas e rapaces. Interesada pola ciencia desde nena, aos quince anos gañou unha bolsa para o Bryn Mawr College (Pensilvania), un centro privado onde obtivo o título de bacharel en Física.

Estudou na Universidade de Chicago e un ano despois obtivo o seu título de mestrado coa tese A estrutura química das máscaras de gas, un tema de máxima actualidade debido á I Guerra Mundial. Burr Blodgett  descubriu que case todos os gases velenosos poden ser absorbidos por moléculas de carbono e, con apenas vinte e un anos, publicou a súa investigación na revista Physical Review.

Foi a primeira muller contratada como investigadora científica en General Electric, onde puido dedicarse á investigación industrial. En 1938 patentou o seu pioneiro sistema para producir vidro non reflectante.

Dores André

A viguesa Dores André é desde 2015 a primeira bailarina do Ballet de San Francisco e unha das dez mellores bailarinas do mundo, segundo os medios especializados, tras participar en máis de cen obras por todo o planeta.

O seu interese polo baile chegoulle aos once anos, idade á que comezou a súa formación na Escola de Esperanza Arrondo, en Vigo. O seu talento era innegable e apenas un ano despois a Escola de María de Ávila de Zaragoza decidiu concederlle unha bolsa polo seu enorme potencial.

Tras cinco anos en Zaragoza comezou unha carreira profesional con estancias en Florencia, na Compañía Maggio Fiorentino, e en Londres, no Ballet Nacional de Inglaterra, ata ingresar no corpo de baile do Ballet de San Francisco en 2004. En 2012 converteuse en solista e tres anos máis tarde sería nomeada primeira bailarina e pasaría a interpretar papeis principais en obras coma Giselle, O quebranoces, A Bela Dormente, Romeo e Julieta ou O lago dos cisnes.

O Ballet de San Francisco, no que está André, fundouse en 1933 e hoxe é unha das primeiras formacións de danza do mundo. A viguesa investiga e combina nos últimos anos a súa actividade como bailarina con estudos de deseño industrial, polo que tamén traballa no deseño dos traxes da compañía.

Dolores Huerta

Dolores Clara Fernández Huerta (Novo México, 1930) é unha sindicalista estadounidense que participou na fundación do Sindicato de Traballadores Agrícolas de América. Estamos ante unha loitadora incansable polos dereitos da comunidade latina nos Estados Unidos e unha das activistas máis respectadas do país.

Huerta criouse nunha comunidade agrícola de California e, tras rematar a educación secundaria, obtivo un grao en Instrución que a levou a traballar como docente de educación primaria ata que decidiu dedicarse a organizar o campesiñado para mellorar as súas condicións no canto de limitarse a instruír as súas fillas e fillos con fame.

A activista cofundou co sindicalista César Chávez a Asociación Nacional de Traballadores do Campo, que, baixo o nome de United Farm Workers, pasaría a converterse na primeira unión de traballadores agrícolas dos Estados Unidos. Huerta leva máis de tres décadas en primeira liña loitando por mellorar as condicións de traballo das e dos hispanos no campo, reducir o emprego de pesticidas e ampliar os seus dereitos, coma a posibilidade de realizar o exame de conducir en español.

Huerta recibiu o Premio Eleanor Roosevelt dos Dereitos Humanos e nos últimos tempos ha sido nomeada doutora honoris causa por varias universidades.

Ashley Martínez Ocampo

Ashley Martínez Ocampo é unha rapaza mexicana que con apenas 12 anos descubriu desde a súa habitación dous novos asteroides que xa contan co recoñecemento oficial da NASA e que levarán o seu nome. A ONU reparou no seu exemplo e publicou o seu caso co fin de que sirva de inspiración para outras nenas e mozas interesadas na ciencia.

Martínez é natural do municipio de Hidalgo e interesouse polo espazo con apenas cinco anos a través do seu pai, científico e afeccionado á astronomía. Sente fascinación pola Lúa e desde nena pasa gran parte das fins de semana observando o espazo co seu telescopio.

Esta futura científica interesada en estudar bioastroloxía, comezou a formarse de xeito autodidacta ao tempo que iniciaba a súa busca de asteroides e exoplanetas. Foi a través dun programa especial que a Unión Astronómica Internacional puxo a disposición do público afeccionado como ela identificou un total de dez posibles asteroides, dos que dous están validados e outros oito en tramitación.

En 2022 participou na Feira do Libro de México, onde interveu nunha charla na que animou as nenas mexicanas a adentrarse no mundo da ciencia: “se teñen interese, adiante, vaian, busquen en internet, busquen sociedades astronómicas, sentídevos libres e que nada vos deteña”. Tamén recibiu unha homenaxe da Academia de Ciencias de Morelos.

M.ª Teresa Méndez

A adestradora Mayte Méndez é historia viva do baloncesto galego e español. A pontevedresa dirixe desde hai 23 temporadas consecutivas o Club Baloncesto Arxil, equipo ao que chegou como xogadora en 1984 e do que nunca se desvinculou.

Nada en Pontevedra en 1961, mantén tamén fortes lazos con Ponteareas, a vila da que procede a súa familia. Méndez é diplomada en Profesorado pola Escola Universitaria de Pontevedra e licenciada en Filosofía e Ciencias da Educación pola Universidade Nacional de Educación a Distancia. Nas súas case catro décadas como docente desempeñou tamén diferentes postos de xestión en diversos centros, coma o CEIP As Covas de Meaño e o CEIP Carballal de Marín.

Méndez é fundadora, directiva e adestradora do Arxil, onde sempre amosou o seu compromiso cos dereitos da muller e coa igualdade de oportunidades no deporte. Adestra o equipo de LF2 desde a temporada 2001-2002, e un dos aspectos que máis destaca do club é o seu interese pola difusión do baloncesto entre a cidadanía e pola promoción de hábitos de vida saudables.

En 2022 recibiu un premio como pioneira do deporte feminino de Pontevedra na I Carreira da Muller, galardón organizado polo Diario de Pontevedra e pola Deputación Provincial. En xaneiro de 2023 chegaríalle o Premio Cidade de Pontevedra.

Yayoi Kusama

Yayoi Kusama é unha artista xaponesa precursora da arte pop, do minimalismo e dos movementos artísticos feministas. Comezou a crear na adolescencia e durante medio século de traxectoria profesional realiza pinturas, esculturas de gran formato, representacións e instalacións nas que plasma a súa obsesión polos lunares, polas cabazas e polas flores, trazos que a converten nunha das artistas máis coñecidas e cotizadas do mundo.

Natural de Nagano (1929), Kusama estudou na Escola Especializada de Arte da cidade de Quioto. No seu traballo hai unha forte influencia da cultura xaponesa, pero os seus maiores éxitos chegáronlle nos Estados Unidos, a onde se mudou a finais dos cincuenta. Alí entrou en contacto coa escena artística de posguerra e trabou unha intensa relación con Andy Warhol, Claes Oldenburg ou Georgia O'Keeffe. 

Kusama é unha figura clave da arte contemporánea mundial que explora a psique, o corpo e o movemento en obras vangardistas, inmersivas e caleidoscópicas. A característica repetición de patróns e a singularidade do seu propio imaxinario permitíronlle crear obras únicas e facilmente recoñecibles.

Aos seus 94 anos segue en activo e está a acadar grandes éxitos a nivel internacional. En 2022 realizou unha das colaboracións máis sorprendentes e exitosas no sector da moda ao reinterpretar os clásicos da firma Louis Vuitton cos seus vistosos lunares.

Nancy Fraser

Nancy Fraser é filósofa, profesora de Ciencias Políticas e Sociais e unha das intelectuais norteamericanas feministas máis destacadas. É coñecida mundialmente polas súas reflexións sobre a xustiza, a globalización, a política identitaria e o neoliberalismo, entre outras cuestións de máxima actualidade.

Nada en Baltimore en 1947, Fraser obtivo o seu doutoramento en Filosofía no CUNY Graduate Center en 1980. Foi profesora de Filosofía na Universidade de Northwestern antes de ingresar como docente de Filosofía e Política na Nova Escola de Investigación Social de Nova York. Actualmente é membro do Colexio de Estudos Mundiais en París e encárgase de repensar a xustiza social na globalización.

Fraser ten catro doutoramentos honoris causa por catro universidades de tres países diferentes e en 2010 gañou o Premio Alfred Schutz en filosofía social concedido pola Asociación Americana de Filosofía. A intelectual considera que a xustiza é un concepto complexo que inclúe tres dimensións: a distribución dos recursos, o recoñecemento e a representación.

É coautora, xunto con outra referente, Judith Butler, de Redistribution or Recognition?, un dos clásicos feministas contemporáneos. Tamén é autora de Justice Interruptus: Critical Reflections on the "Postsocialist" Condition e de Feminism for the 99%: A Manifesto, entre outras importantes obras. A súa aspiración consiste en enriquecer a tradición democrática liberal a través da teoría feminista, a teoría crítica e o postestruturalismo.

Pearl S. Buck

Pearl Comfort Sydenstricker Buck foi unha escritora e novelista comprometida coa defensa dos dereitos das mulleres e das etnias minoritarias e gañadora do Nobel de Literatura en 1938 pola súa inxente obra dedicada á China, ás súas xentes e á súa cultura. Foi a primeira muller estadounidense en conseguir a máxima distinción das letras mundiais.

Nada en Virxinia Occidental en 1892, era filla de misioneiros presbiterianos e a súa familia mudouse a Asia cando tiña apenas uns meses de vida. A súa traxectoria está marcada polo traballo filantrópico e polo seu grande amor ao seu país de acollida, no que pasou gran parte da súa vida. Buck fundou varias organizacións de axuda humanitaria e unha axencia de adopción para nenas e nenos asiáticos.

Menosprezada durante anos pola crítica literaria, non pasou unha década desde a publicación da súa primeira novela, East Wind: West Wind (1930), cando recibiu o Premio Nobel de Literatura. Previamente, a súa novela The Good Earth xa fora a máis vendida nos Estados Unidos entre 1931 e 1932 e gañara o Pulitzer en 1932.

A autora escribiu sobre as persoas e o seu interior máis profundo, e a súa extensa obra pertence a diversos xéneros literarios, incluídos a poesía e os contos infantís.

Carmen Díaz Paniagua

Carmen Díaz Paniagua é investigadora científica da Estación Biolóxica de Doñana do Consello Superior de Investigacións Científicas (CSIC), onde está adscrita ao Departamento de Ecoloxía de Zonas Húmidas. Ademais, é unha das activistas máis destacadas na defensa da preservación biolóxica do Parque Nacional de Doñana, que está a sufrir escaseza de auga debido ao descenso das precipitacións e ao incremento de invernadoiros e terras de cultivo na zona.

Paniagua é especialista en anfibios e réptiles. Os seus estudos abordan a bioloxía reprodutiva e a dinámica de poboacións dalgunhas especies de anfibios de Doñana, pero actualmente tamén se dedica ao estudo das lagoas temporais e analiza a dinámica das comunidades de plantas e animais.

Tamén estudou o impacto das especies exóticas nos anfibios de Doñana. A científica participou en vinte e seis proxectos de investigación, máis de cen artigos científicos, trinta capítulos de libros, seis libros e máis de cento corenta contribucións a congresos científicos.

Paniagua colaborou na coordinación do Libro rojo de vertebrados amenazados de Andalucía, na elaboración dos atlas nacionais de anfibios e réptiles, no Plan andaluz de zonas húmidas e no Plan de exóticas, así como na redacción de materias para a Junta de Andalucía relacionadas coa conservación da flora e da fauna andaluzas.

Audrey Azoulay

A funcionaria e política francesa de alto rango Audrey Azoulay é a directora xeral da Unesco. Mantén un férreo compromiso coa promoción da educación universal e coa difusión do coñecemento científico e cultural.

Nada en París en 1972, Azoulay é egresada da Escola de Administración Pública francesa e do Instituto de Estudos Políticos de París; tamén é diplomada en Administración de Empresas pola Universidade de Lancaster (Reino Unido).

Traballou no sector bancario ata que desembarcou en 2006 no Centro Nacional de Cine de Francia co obxectivo de defender “a excepcionalidade cultural e cinematográfica francesa fronte ao poderío norteamericano”. Foi asesora cultural da Comisión Europea e de 2014 a 2016, do presidente François Hollande. De 2016 a 2017, como ministra de Cultura e Comunicación con Manuel Valls, deulle prioridade á mellora do acceso á cultura desde a infancia. 

Meses despois asumiría a dirección xeral da Unesco tras vencer outras oito candidaturas e en 2021 foi reelixida por ampla maioría. Nestes anos de liderado, a Unesco fixo da igualdade de xénero unha das súas prioridades globais, ademais de traballar pola construción da igualdade mediante o multilateralismo.

Nina Simone

Eunice Kathleen Waymon, coñecida internacionalmente polo seu nome artístico, Nina Simone, é lembrada pola súa incrible voz e pola súa incansable loita polos dereitos humanos e pola igualdade. É, sen dúbida, unha das artistas máis relevantes do século xx, que decidiu empregar a súa fama para defender a poboación afroamericana nunha das épocas máis hostís da historia.  

Naceu en Carolina do Norte en 1933 e foi unha nena prodixio que con apenas cinco anos se converteu na pianista oficial da igrexa metodista de Tryon. Co apoio da súa comunidade, a familia conseguiu reunir os fondos necesarios para que Simone se formase. Así, estudou na Julliard School de Nova York co obxectivo de converterse na primeira pianista clásica afroamericana.

Comezou traballando nun club de Atlantic City e deuse a coñecer grazas á súa interpretación do tema I Love You Porgy, de George Gershwin, éxito ao que lle seguiron moitos outros, coma My Baby Just Cares for Me, Sinnerman, Feeling Good, Wild Is the Wind ou I Put a Spell on You.

A cantante, compositora, poeta e pianista estadounidense é coñecida no mundo do espectáculo como “alta sacerdotisa do soul” (High Priestess of Soul). Recibiu quince nominacións aos Premios Grammy.

Olga Rodríguez

Olga Rodríguez é xornalista, investigadora e escritora especializada en información internacional e dereitos humanos. En 1998 comezou a traballar na Cadena SER e, tras pasar por Cuatro e CNN+, onde destacou sempre na cobertura de Oriente Medio e de conflitos internacionais, participou na fundación de elDiario.es, medio no que colabora na actualidade.

Nada en León en 1972, Olga é licenciada en Xornalismo pola Universidade Complutense de Madrid e especialista universitaria en Contenciosos de Oriente Próximo pola Universidade Nacional de Educación a Distancia.

A xornalista foi testemuña dalgúns dos conflitos máis relevantes das dúas últimas décadas en Oriente Medio e no norte de África, un traballo polo que recibiu importantes recoñecementos, coma o Premio Xornalismo de Dereitos Humanos 2014; o Premio Enfoque 2014; o Premio Club Internacional da Prensa 2005, polo seu traballo desde Gaza e Ciudad Juárez; o Premio Colectivo Ortega y Gasset 2003, pola cobertura da invasión de Iraq; ou o Premio Turia 2003, polas súas crónicas desde Bagdad. 

Olga tamén é autora de varios libros: Aquí Bagdad. Crónica de una guerra, El hombre mojado no teme a la lluvia. Voces de Oriente Medio e Yo muero hoy. Las revueltas árabes. Tamén imparte charlas e obradoiros sobre os seus temas de especialización. 

Antía Otero

Antía Otero é poeta e actriz. En marzo de 2023 presentou en Vigo o seu último traballo, o poemario Barroco, no que afonda nas feridas herdadas da familia. Na súa faceta como poeta, gañou o VII Certame Francisco Añón co poemario De porta un horizonte e tamén publicou O son da xordeira (2003), (Retro)visor (2010) e O cuarto das abellas (2016).

Otero (A Estrada, 1982) é licenciada en Historia da Arte, na especialidade de Arte Contemporánea, pola Universidade de Santiago de Compostela, e ten un mestrado en Práctica Escénica e Cultura Visual do Museo Reina Sofía e da Universidade de Alcalá de Henares, e outro en Historia e Estética do Cinema da Universidade de Valladolid.

A creadora traballa arredor da práctica escénica e da escrita, e leva anos coordinando cursos de arte, poesía e escrita creativa para entidades públicas e privadas. A súa produción é maioritariamente para persoas adultas, mais en 2017 publicou O branco non pinta!, o seu primeiro texto para público infantil.

A súa obra pode lerse tamén en multitude de publicacións colectivas e revistas. Desde o ano 2014 codirixe a editora Apiario xunto con Dores Tembrás.

Ascensión Martín

Ascensión Martín Sánchez (Almería, 1952) é maxistrada especializada en menores. Desde 2005 ocupa a súa praza na Sala do Contencioso-Administrativo do Tribunal Superior de Xustiza de Murcia. Adicionalmente, desde 2020, exerce de voceira nacional da asociación Xuíces e Xuízas para a Democracia.

Ascensión estudou Dereito e formouse en Comunicación na Universidade a Distancia de Madrid. En 1988 ingresou na carreira xudicial e especializouse en menores tras exercer durante anos nos xulgados de primeira instancia e instrución e nos de menores.

A maxistrada asumiu a coordinación do colectivo de xuízas e xuíces progresistas nun congreso telemático debido ás restricións da pandemia, cando xa levaba dous anos de coordinadora en Murcia para o colectivo e con experiencia previa no seu secretariado. Defendeu sempre o cambio de nome da asociación, que inicialmente se chamou Xuíces para a Democracia, para incorporar as xuízas, que son maioría na carreira xudicial e van en claro ascenso.

Tras a experiencia da xustiza telemática imposta pola COVID-19, esta maxistrada declárase unha firme defensora da xustiza presencial e de proximidade.

Cristina Collazo

Cristina Collazo é consultora en mercadotecnia e comunicación turística e en ecoturismo desde 2006, así como a codirectora de Volta Montana, unha firma de turismo activo que a través de rutas de sendeirismo e montañismo pretende dar a coñecer Galicia e outros lugares do mundo dun xeito diferente e máis auténtico.

Diplomada en Turismo e licenciada en Publicidade e Relacións Públicas, conta cun diploma de estudos avanzados en Comunicación e Industrias Creativas e tamén ten formación directiva e de guía oficial de Galicia e de guía de montaña.

Hai case dúas décadas que comezou a traballar con empresas do sector turístico desde o punto de vista da comunicación, co obxectivo de mellorar a súa posición a través dos medios e das novas canles dixitais.

Collazo dirixiu a axencia de mercadotecnia turística Culturskopio e traballou como consultora para diversos proxectos e destinos antes de fundar Volta Montana. A firma de turismo activo e axencia de viaxes foi, á súa vez, o xermolo de Volta Proxectos, que puxo en marcha con Pablo Conde, dedicada a deseñar estratexias de promoción do territorio a través de proxectos culturais, de turismo activo e de ecoturismo.

Louise Bourgeois

A escultora francesa Louise Bourgeois entendía a arte como terapia. A artista caracterizouse por realizar unha proposta creativa única, allea a calquera “ismo” do século XX que ela empregou como mera inspiración. É a autora das arañas xigantes que presiden a entrada ao Tate Modern de Londres e ao Museo Guggenheim de Bilbao.

Bourgeois naceu en 1911 en París, no seo dunha familia que rexentaba unha galería de tapices antigos. Estudou Matemáticas e Xeometría na Sorbona, cativada pola sensación de estabilidade que lle ofrecían as ciencias, pero a finais dos anos trinta decidiu estudar Arte e aceptou un traballo de docente no Museo do Louvre.

Realizou a súa primeira exposición individual en 1934 na Galería Bertha Schaefer de Nova York. Durante seis décadas foi unha creadora influente a nivel internacional, realizou gravados, pinturas, esculturas, instalacións e espectáculos, e recorreu a todos os materiais posibles: tea, madeira, pedra, mármore, bronce, aceiro, látex ou caucho.

A súa obra estivo fortemente influenciada polos seus traumas persoais e pode chegar a considerarse autobiográfica.

Marta Pazos

É directora de escena, dramaturga, escenógrafa, intérprete e artista visual. Resulta difícil definir unha profesional tan completa como Marta Pazos (Pontevedra, 1976), que se consolidou nas últimas tres décadas como unha figura de referencia na vangarda escénica española.

Pazos licenciouse en Belas Artes pola Universidade de Barcelona, na especialidade de Pintura, e completou a súa formación en Italia na Scuola Cònia da Societas Raffaello Sanzio, dirixida por Claudia Castellucci. En 1999 fundou a súa primeira compañía, que se chamou Belmondo.

A súa obra destaca por esvaecer as fronteiras entre a ficción e o real. Desde o ano 2000 dirixiu teatro e ópera no Centro Dramático Nacional, no Teatro Real, no Teatro Español, no Teatre Lliure, no Centro Dramático Galego e no MA Scène Nationale de Francia.

En 2007 fundou a súa propia compañía, Voadora, coa que sumou importantes éxitos ata o seu peche en 2022. Recibiu o Premio de Honra ao mérito nas artes escénicas da Mostra Internacional de Teatro de Ribadavia, o Premio de Honra Dorotea Bárcenas 2018 e tres premios de teatro María Casares como directora de escena e escenógrafa.

Mary Quant

Mary Quant foi unha deseñadora de moda británica. É internacionalmente coñecida por ser a creadora da minisaia na década dos sesenta. Con este deseño rompeu moldes e estereotipos e deu lugar a unha revolución social desde un punto de vista simbólico.

Foi unha das fundadoras da tenda Bazzar, que, situada en Kings’ Road, no londinense barrio de Chelsea, se converteu nun lugar de moda no que a xuventude deixou atrás o contexto bélico no que a mergullara a II Guerra Mundial, e que deu paso á insurrección reflectida nas súas vestimentas. Entre as prendas máis empregadas destacou a minisaia de Quant, símbolo de liberdade.

A deseñadora tamén avogou porque a moda puidese chegar a todos os estratos sociais, xa que, como ela mesma declarou, “o obxectivo da moda é facer que a roupa de moda estea dispoñible para todas e todos”. Neste senso, lanzou unha liña de baixo custo. O espírito emprendedor de Mary Quant foi máis alá, e puxo en marcha tamén unha liña de cosmética.

O seu esforzo e talento fixeron que os seus deseños acadasen un grande éxito en países de todo o mundo e levárona a ser Comendadora da Orde do Imperio Británico. A súa contribución foi tan importante que o Museo Victoria & Albert de Londres lle dedicou unha retrospectiva en 2019.

María Luisa Fernández Ruiz

Gran defensora da sanidade pública, María Luisa Fernández Ruiz conxuga o seu traballo como enfermeira de atención primaria coa loita activa a prol deste dereito fundamental. Así, da man de plataformas coma a Asociación para a Defensa da Sanidade Pública de Madrid ou a Xunta Directiva da Federación de Asociacións para a Defensa da Sanidade Pública participa enerxicamente nas mobilizacións para defender a atención primaria e a sanidade pública.

Ademais desta actividade, esta enfermeira madrileña traballou no desenvolvemento de programas de saúde comunitaria e de participación cidadá, así como en congresos e xornadas a nivel nacional e internacional sobre saúde pública e políticas sanitarias. Nunha das etapas máis complexas para a sanidade a nivel mundial, a pandemia ocasionada pola COVID19, María Luisa Fernández axudou a poboación desde a primeira liña de batalla contra o virus inxectando vacinas e realizando test. 

A súa actividade profesional chega tamén ao ámbito científico con numerosas publicacións con títulos tan reveladores coma El efecto de los copagos sobre la adherencia a los medicamentos prescritos (2015), Prevalencia de consumo de tabaco entre las médicas y enfermeras de la Comunidad de Madrid (1999), ou Colesterol HDL en la infancia. Su  influencia en el diagnóstico de hipercolesterolemia (1997). Tamén participou en varios libros sobre sanidade pública coma Privatización sanitaria ou La contrarreforma sanitaria.

Lena Madesin Phillips

Lena Madesin Phillips foi unha avogada e activista pola igualdade salarial e polos dereitos das mulleres e da infancia. En 1919 fundou o Club Nacional de Mulleres Empresarias e Profesionais, xerme da Federación Internacional de Mulleres Empresariais e Profesionais (BPW, polas súas siglas en inglés), que actualmente promove a celebración do Día Europeo da Igualdade Salarial. Ademais, defende os seus postulados en artigos para revistas coma Independent Women of NBPW ou Pictorial Review.

Naceu en Kentucky en 1881 e desde nena loitou pola súa formación en contra dos estereotipos de xénero da época que buscaban recluíla no domicilio. Con sete anos inscribiuse no Instituto Feminino Jessamine e graduouse aos 18 con honores.

Desde pequena interesouse pola política e pola economía, e estudou dereito na Universidade de Kentucky. Pese á oposición de docentes, compañeiras e compañeiros, foi a primeira muller en graduarse en 1917 e fíxoo coas cualificacións máis altas da súa promoción. Traballou como avogada da Asociación Cristiá de Mulleres Novas e como secretaria do Consello Nacional do Traballo de Guerra.

Alondra Nelson

Alondra Nelson é investigadora, escritora, asesora política e profesora da Cátedra Harold F. Linder no Instituto de Estudos Avanzados de Princeton, ademais de integrante do Centro para o Progreso Estadounidense. Estudosa da ciencia, da tecnoloxía, da medicina e da desigualdade, foi seleccionada pola revista Nature como unha das dez persoas que lle deron forma á ciencia en 2022.

Nacida en Maryland en 1968, Nelson foi profesora de Socioloxía na Universidade de Yale, onde obtivo o Premio Poorvu pola excelencia no ensino interdisciplinar. En 2009 foi fichada por Columbia para o seu instituto sobre mulleres e xénero.

Ao longo da súa carreira liderou iniciativas sobre a integridade científica e traballou na Carta de Dereitos da Intelixencia Artificial (IA). Actualmente é directora adxunta da Oficina de Política Científica e Tecnolóxica dos Estados Unidos e ten asesorado a Administración de Joe Biden para desenvolver as novas pautas de ciencia aberta. Foi a primeira persoa afroamericana en liderar a política científica do país.

O seu último libro titúlase The Social Life of DNA, e tamén imparte conferencias por todo o país. Forma parte da Academia Estadounidense de Artes e Ciencias, da Academia Nacional de Medicina e do Consello de Relacións Exteriores.

Bibiana Rodiño

Bibiana Rodiño é unha enxeñeira industrial viguesa. Fundadora e directora xeral da empresa BETA Implants, especializada no deseño, desenvolvemento, fabricación e comercialización de implantes específicos para traumatoloxía, ortopedia e neurocirurxía veterinaria.

Rodiño (Pontevedra, 1984) estudou Enxeñería Mecánica na Universidade de Vigo (UVigo). Experta en biomecánica, lidera a única empresa en España que deseña implantes a medida para mascotas en 24 horas e os comercializa en Francia, Reino Unido, Estados Unidos ou Dubai.

Detectou este nicho de mercado traballando no Departamento de I+D da UVigo, coa que colabora no programa “Inspira Steam”, onde imparte charlas en institutos e colexios para alentar a vocación científica en nenas e mozas.

En 2013 asociouse co enxeñeiro Antón Rodríguez, co que iniciou o seu negocio nun garaxe de Ourense con maquinaria vella. Este sería o comezo dunha historia de éxito internacional. Chegaron os premios e en apenas tres anos compraron unha parcela en Salvaterra de Miño para ampliar Beta Implants, unha firma innovadora e socialmente responsable que está a abrir novos mercados en Asia.

Gina Lollobrigida

A actriz Gina Lollobrigida foi un referente da época dourada do cinema italiano dos cincuenta e dos sesenta e, xunto a Sofia Loren e Claudia Cardinale, responsable de abrirlles as portas de Hollywood ás películas do seu país. A intérprete gañou cinco premios David de Donatello e un Globo de Ouro, e rodou máis de sesenta películas; non obstante, era moito máis que o gran referente do neorrealismo.

Lollobrigida naceu en 1927 nunha zona rural ao leste de Roma, e durante a II Guerra Mundial tivo que fuxir coa súa familia logo de que unha bomba destruíse o negocio familiar. Estudou Escultura na Academia de Belas Artes de Roma, pero decantouse polo mundo do espectáculo tras quedar terceira en Miss Italia 1947.

Pese ás múltiples ofertas dos Estados Unidos, a italiana optou por consolidar a súa carreira no seu país, e non debutou en Hollywood ata 1953 con A burla do demo, de John Huston. Durante dúas décadas foi un dos rostros máis cotizados do cinema, pero nos setenta decidiu embarcarse na que remataría como unha exitosa carreira de fotoxornalista, e expuxo nos mellores museos do mundo.

Representante especial do Fondo de Nacións Unidas para a Infancia (Unicef), tamén fixo carreira como escultora e a súa obra expúxose, entre outros lugares, a Expo de Sevilla de 1992.

Gabriela Morreale

Gabriela Morreale foi unha científica española de orixe italiana, precursora da endocrinoloxía moderna. Traballou como investigadora no Centro Superior de Investigacións Científicas (CSIC) e está considerada unha figura esencial na investigación básica e aplicada das hormonas tiroideas.

Naceu en Italia en 1930 pero a súa familia instalouse en Málaga cando ela tiña once anos. Estudou Ciencias Químicas en 1951 na Universidade de Granada e realizou a súa tese co catedrático Enrique Gutiérrez Ríos, que logo completou cunha estancia nos Países Baixos.

En 1958 incorporouse como científica titular do CSIC, en 1962 promocionou a investigadora científica e en 1970, a profesora de investigación. Morreale foi xefa da Sección de Estudos Tiroideos do Instituto Gregorio Marañón e entre 1975 e 1979 presidiu a Sociedade Española de Endocrinoloxía.

É a responsable de que o sistema sanitario de saúde implantase a denominada proba do talón nas e nos neonatos, o que axudou a previr millóns de problemas no desenvolvemento físico e mental da poboación infantil. A súa carreira está repleta de recoñecementos, coma o Premio Nacional de Investigación en Medicina (1977), o Premio Reina Sofía de Investigación (1982), o Premio Nacional de Investigación Médica Gregorio Marañón (1997) e o Premio Rei Jaume I á investigación médica (1998), entre outros.

Joana Vasconcelos

A artista plástica Joana Vasconcelos impacta coas súas monumentais esculturas e instalacións cheas de cor e textura, cargadas de simbolismo e que animan a cidadanía á reflexión. En 2012 converteuse na primeira muller en expoñer no Palacio de Versalles e dez anos máis tarde condecorárona coa Orde das Artes e das Letras de Francia.

Vasconcelos naceu en París en 1971, pero está afincada en Lisboa. Nos anos noventa comezou a crear coa mestura do desenfado e da provocación propias das súas obras XXL e do seu compromiso irrenunciable cos dereitos das mulleres dentro e fóra do mundo da arte. Falamos dunha creadora impactante e feminista que se converteu nunha auténtica eminencia a nivel internacional tras a súa participación na Bienal de Venecia de 2005.

Entre os seus traballos destaca A noiva (2001-2005), unha peza colgante de grandes proporcións realizada a partir de 14.000 tampóns engarzados co seu propio fío nunha estrutura de aceiro inoxidable, e tamén Egeria, unha enorme peza inchable coa que en 2018 abría a súa exposición no Museo Guggenheim de Bilbao e que ela definiu como “un corpo feminino que habita nunha arquitectura masculina”. 

A escultora transforma os obxectos cotiás e os clixés da sociedade de consumo en obras de arte. Despois de máis de trinta anos de traxectoria considérase un dos principais referentes da escultura monumental, un sector tradicionalmente reservado aos homes. 

María López Sández

Filóloga, ensaísta e profesora de Didáctica da Lingua e da Literatura na Universidade de Santiago de Compostela, a lucense María López Sández acaba de ingresar na Real Academia Galega (RAG) para reivindicar o papel da paisaxe na identidade galega.

Nada en Lugo en 1973, Sández é licenciada en Filoloxía Galega, Hispánica e Inglesa, investigadora de literatura galega e doutora en Teoría da Literatura e Literatura Comparada. Recibiu o Premio Ramón Piñeiro de Ensaio 2007 pola obra Paisaxe e nación: a creación discursiva do territorio e colaborou en diversos proxectos de investigación sobre a obra en prosa de Rosalía de Castro.

A súa estrea na narrativa foi con A forma das nubes (2012), libro polo que recibiu o Premio de Narrativa Breve Repsol; máis tarde, escribiu O faro escuro (2015), finalista do Premio de Novela por Entregas de La Voz de Galicia, e A noite deusa (2020), finalista do Premio Raíña Lupa de literatura infantil e xuvenil.

A nova académica de lingua foi seleccionada pola RAG polo seu compromiso coa lingua e coa cultura galegas desde unha perspectiva multidisciplinaria e rigorosa. Tamén é recoñecida polas súas múltiples achegas ao campo da sociolingüística desde a educación.

Elizabeth "Lizzie" Magie Phillips

Inventora, escritora, xornalista, empresaria e creadora do xogo de mesa The Landlord's Game, precursor do soado Monopoly. Elizabeth Magie Phillips foi unha muller fóra do común.

Naceu en Illinois en 1866 e era filla de James Kingsley Magie, xornalista estadounidense moi crítico coa escravitude e partidario da causa da Unión. 

En 1902 inventou o denominado “xogo do propietario” para ilustrar as ensinanzas da era progresista do economista Henry George. Era un xogo tremendamente entretido pero que tamén tiña unha finalidade formativa. A propia Phillips explicoulles aos medios da época que o seu obxectivo era “que nenas e nenos entendesen as leis da economía xogando”.

Foi das primeiras mulleres en obter unha patente, o 5 de xaneiro de 1904, e comezou a explotala comercialmente ao longo de 1906 cando se mudou a Chicago e montou con outros seguidores de Henry George a firma Economic Game Company de Nova York. 

Pese aos litixios legais da época, hoxe Lizzie é amplamente recoñecida como a verdadeira inventora do Monopoly.

María Luisa Sanjurjo de Oza

María Luisa Sanjurjo de Oza foi unha pianista e compositora galega esquecida pola historia durante máis dun século pese a recibir o premio do Conservatorio de Madrid en 1913 polo seu inmenso talento para a música.

Sanjurjo de Oza naceu en Vigo en 1893 no seo dunha familia con grande afección musical, o que a marcou de por vida. Cando era moza estudou piano en Vigo con Eduardo Villanueva, daquela subdirector da banda municipal, e unha vez que fixou a súa residencia en Madrid rematou os estudos de piano e obtivo o premio extraordinario de honra da súa convocatoria. Tamén realizou estudos de harmonía con Valentín Arín. 

Nada máis rematar a súa formación compuxo a que sería a súa peza máis relevante, Miña terra, o que lle abriu as portas do Ateneo de Madrid e doutros centros artísticos da capital. Unha vez rematada a I Guerra Mundial, mudouse a París para continuar coa súa formación. En 1924 regresou a Madrid para retomar a súa actividade musical e compuxo o pasodobre Faro de Vigo.

Nos últimos tempos a súa obra foi reivindicada por músicos coma Alejo Amoedo, que publicou en internet a súa interpretación das composicións de Oza para divulgar a súa obra.

Frances Hodgson Burnett

Frances Hodgson Burnett foi unha escritora de éxito que publicou máis de cincuenta libros e trece obras de teatro, unha das autoras mellor pagadas do seu tempo, unha precursora na defensa dos dereitos de autoría e unha convencida sufraxista que deixou unha fonda pegada na literatura de finais do século XIX e principios do XX.

Nada en Manchester en 1849, Hodgson Burnett comezou a ler grazas á súa avoa e a unha corta estancia nun colexio de señoritas que abandonou cando a súa familia se mudou aos Estados Unidos tras a morte do seu pai. Consciente dos problemas económicos que atravesaban, ela comezou a escribir poemas e relatos curtos para revistas femininas co obxectivo de axudar a manter a familia.

En 1877 debutou no mundo editorial coa novela That Lass O'Lowrie's, pero foi coa publicación do libro infantil Little Lord Fauntleroy (1885) cando acadou o recoñecemento do sector editorial. Posteriormente escribiu A Little Princess (1905) e The Secret Garden (1910), obras que a consolidarían como unha das máis importantes autoras de literatura infantil da historia. Amais, as súas obras leváronse ao cine con grande éxito e acadaron moita popularidade.

O estilo de Burnett é fluído e demostra unha gran capacidade de observación. Outra constante na súa obra é a presenza das diferentes clases sociais e dos reveses da fortuna. Fíxose famosa como autora de literatura infantil e xuvenil, pero tamén escribiu dramas dirixidos ao público adulto e obras de teatro de notable éxito.

Elena Colmeiro

A artista Elena Colmeiro foi unha das pioneiras da cerámica en España, amais dunha renovadora no ámbito da escultura e das artes plásticas. Académica de honra da Academia Galega de Belas Artes, en 2014 o Museo de Pontevedra dedicoulle unha retrospectiva.

Natural de Silleda (1932), formouse na Escola Nacional de Cerámica de Bos Aires, onde a súa familia emigrou cando tiña nove anos para escapar da Guerra Civil. Interesouse desde moza pola creación artesanal e artística, e en 1954 realizou a súa primeira mostra na Galería Müller con pezas de carácter figurativo.

Colmeiro participou en exposicións en Holanda, nos Estados Unidos, en Polonia ou en Italia, e realizou varias estancias no estranxeiro para ampliar a súa formación con grandes nomes da escultura coma Peter Voulkos. Entre as súas achegas técnicas á cerámica destaca a incorporación de materiais industriais de refugallos das fábricas.

A artista regresou a mediados dos cincuenta a Galicia con obras que a somerxen no informalismo dos anos sesenta. En 1991 e 1992 tivo a oportunidade de integrarse no European Ceramics Work Centre de Holanda para investigar con materiais refractarios e co tratamento con óxido. Hoxe as súas obras están presentes en edificios públicos e en coleccións privadas e institucionais.

Joana Biarnés

Joana Biarnés está considerada la primera fotoperiodista española. Sus imágenes transitan entre la España triste y empobrecida del franquismo y las ansias de libertad y democracia de los años posteriores. Supo captar la esencia de una sociedad cambiante y también dejó a lo largo de su carrera imágenes de catástrofes naturales, acontecimientos sociales y retratos de figuras como Dalí, Buñuel, Marisol, Orson Welles, The Beatles o Polanski.

Nacida en Terrassa en 1935, Biarnés estudió en la Escuela de Periodismo de Barcelona y se inició en la profesión como ayudante de su padre, que era fotógrafo deportivo. Pero su talento le permitió, con tesón y mucho esfuerzo, destacar en una profesión muy masculinizada y que la trató con hostilidad. Conocida es la anécdota en la que un árbitro paró un partido porque no quería que una mujer sacase imágenes del campo.

Pese a los obstáculos, trabajó diez años para el diario Pueblo, logró triunfar como reportera gráfica en las décadas de los sesenta y setenta, y tiene el mérito de ser de las primeras en sacar la fotografía de moda a la calle. En los años ochenta, por decisión propia, abandonó el reporterismo coincidiendo con el auge de la prensa rosa.

En 2018 PhotoEspaña le dedicó una retrospectiva, pero tuvo que pasar casi medio siglo para que, de forma generalizada, se reconociese el trabajo de una auténtica leyenda de la fotografía de nuestro país.

Charo Castro

Charo Castro é a presidenta da Sociedade Ximnástica de Pontevedra desde 2018, data na que fixo historia ao converterse na primeira muller en asumir esta responsabilidade. En 2022 revalidou a confianza das persoas que integran esta sociedade, polo que continuará catro anos máis.

Nada en Pontevedra en 1963, Castro sempre sentiu paixón pola arqueoloxía. Licenciada en Dereito, é procuradora dos tribunais e tamén empresaria nun negocio familiar con máis de oito décadas de historia. O último chanzo desta polifacética biografía foi a presidencia dun dos clubs de atletismo máis antigos de España e que está a piques de cumprir o século de vida.

Tras unha breve experiencia no atletismo durante a súa mocidade na Sociedade Ximnástica, non retomou a relación coa entidade ata moitos anos despois, cando os seus fillos comezaron a adestrar no club. Foi esta circunstancia a que de novo uniu a Castro co club da súa cidade, pois acudía a competicións, organizaba desprazamentos e xogaba un papel cada vez máis activo na que considera unha familia deportiva.

Este respecto e amor polo club foi o que motivou que en 2018 tomase o relevo de Ramón Touza, polo que se converteu na primeira na presidencia. Entre os seus obxectivos están apoiar o deporte infantil e favorecer a coordinación entre atletas, familias e persoal técnico.

Steffi Graf

Steffi Graf é a mellor tenista da historia. A xogadora alemá (Mannheim, 1969) foi a dominadora absoluta do tenis mundial durante gran parte das décadas dos oitenta e noventa. En 1988 pasou á historia ao conseguir o Golden Slam, que supón gañar os catro Grand Slam e o ouro olímpico na mesma temporada.

Graf comezou a xogar con tres anos na escola que rexentaba o seu pai e en 1981 gañou o Campionato Nacional Júnior alemán, amais dun torneo internacional para menores de doce anos, no que xa despuntou. Un ano despois debutou no tenis profesional e moi cedo consolidouse como unha deportista excelente, cunha gran concentración e cunha forza pouco vista no golpeo.

En 1986 arrasou en oito torneos individuais e conseguiu vencer as dúas raíñas do tenis feminino do momento: Martina Navratilova e Chris Evert.

Durante os seus case vinte anos no circuíto de tenis profesional a alemá gañou 22 Grand Slam, o primeiro con apenas dezasete anos. Conta tamén con cen títulos da Asociación de Tenis Feminino (WTA, polas súas siglas en inglés) e unha medalla olímpica de ouro. Permaneceu durante 377 semanas como número 1 do mundo na táboa de clasificación da ATP.

As mulleres da Reconquista de Vigo

A vitoria viguesa sobre as tropas de Napoleón cumpre 215 anos este 2023. Unha xesta que marcou a historia da cidade olívica e que protagonizou o campesiñado. Pero, como en toda grande historia, as mulleres quedaron á marxe nas crónicas da época e unicamente contamos coa figura da heroína viguesa Aurora, personaxe de ficción creado no século XX como símbolo do importante papel das viguesas na contenda.

Non hai constancia oficial de Aurora, nin no Arquivo Histórico Nacional nin no Arquivo Histórico Militar, pero a súa importancia transcendental reside en que representa a todas aquelas mulleres que loitaron durante o asedio á cidade de Vigo e exerceron de correo entre Vázquez Varela e os insurxentes de zonas coma Valadares ou O Berbés.

Aínda que non aparezan nos libros, as viguesas participaron activamente na revolta contra o invasor en labores loxísticos, de espionaxe e de organización das emboscadas contra os galos.

Son poucos os nomes propios de mulleres que aparecen recollidos en papel, por exemplo, o de Josefa do Rial, taberneira do Casco Vello en cuxo local mataron tres paisanos, ou o de Manuela do estanco, que é mencionada por un vigués que traballaba como axente secreto. Pero lonxe do papel secundario que durante anos se lles concedeu, as mulleres de Vigo foron determinantes na vitoria de 1809.

Margarida Xirgu i Subira

“Non soñar, non agardar, non crer en nada… é coma non existir”. Esta frase é de Margarida Xirgu i Subira, unha directora catalá e unha das mellores actrices tráxicas do teatro universal do século xx. Realizou numerosas xiras por América Latina para dar a coñecer as obras máis importantes de autores coma Federico García Lorca.

Nada en Barcelona en 1888, traballou en compañías de teatro afeccionado antes de iniciarse como profesional no Teatro Romea de Barcelona, onde moi cedo destacou polo seu extraordinario talento e pola súa versatilidade para adaptarse a calquera xénero.

Triunfou tamén en Madrid e tivo a súa época máis brillante durante os anos nos que dirixiu a compañía do Teatro Español, onde representou as obras máis destacadas do momento. Contribuíu de forma notable a modernizar a escena española. O seu instinto e a necesidade de innovar levárona a apostar por autores novos coma Federico García Lorca, a quen coñeceu en 1926 e co que iniciou unha frutífera relación profesional.

Exiliouse voluntariamente en América Latina e residiu na Arxentina e en Uruguai, onde consolidou unha extraordinaria carreira profesional. Tamén contribuíu á formación de novas xeracións de actrices e actores iberoamericanos desde a dirección da Escola Dramática Municipal de Montevideo.

Karen Christiana Figueres Olsen

Karen Christiana Figueres Olsen é unha antropóloga, diplomática, economista e analista que nas dúas últimas décadas se consolidou como unha das persoas máis influentes na loita contra o cambio climático a nivel internacional. Foi unha das principais artífices do histórico Acordo de París de 2015.

Nada en Costa Rica en 1956, Figueres formouse na Escola de Economía e Ciencia Política de Londres e pasou tamén pola Universidade de Georgetown. Comezou a súa carreira política na Embaixada de Costa Rica en Bonn, Alemaña (1982-1985), e tres anos despois nomeárona xefa de gabinete do Ministerio de Agricultura.

En 1995 fundou a ONG Centro para o Desenvolvemento Sostible nas Américas, que dirixiu durante oito anos, e de 2010 a 2016 foi secretaria executiva da Convención Marco das Nacións Unidas sobre o Cambio Climático. Ademais, foi recoñecida como unha das cen mulleres máis influentes pola revista Time e catalogada por Nature en 2015 como unha das dez persoas más importantes da ciencia.

Figueres traballou como asesora principal do cambio climático de Endesa América Latina e dirixiu a Misión 2020, unha campaña mundial para reducir as emisións de CO2 a nivel global. Recibiu numerosos recoñecementos polo seu traballo contra o quecemento global.

Montserrat Boix Piqué

Montserrat Boix Piqué (1960) é unha xornalista catalá especializada en igualdade e ciberfeminismo. A principios do 2000 desenvolveu os conceptos de ciberfeminismo social e hacktivismo feminista; outro eixe do seu traballo é a información sobre casos de violencia de xénero. Desde agosto de 2022 é delegada de Igualdade, Diversidade e Inclusión en RTVE.

Licenciada en Ciencias da Información pola Universidade Autónoma de Bellaterra (Barcelona), iniciou a súa traxectoria profesional a comezos dos oitenta en Radio Miramar da cidade condal. Desde 1986 é xornalista dos Servizos Informativos de TVE, na sección de Internacional, especializada en temas de política exterior e do mundo árabe.

Boix é unha comunicadora total, pois compatibiliza o exercicio da profesión co seu traballo como docente en mestrados de diferentes universidades sobre igualdade, tecnoloxías, comunicación e desenvolvemento con perspectiva de xénero. Na súa faceta como investigadora céntrase nas tecnoloxías como ferramenta para un novo xornalismo máis inmediato, global e democratizado.

Durante o período de 2017 a 2022 foi secretaria de Igualdade e Dereitos Civís de UGT-RTVE​ e membro do Observatorio de Igualdade de RTVE.

Michelle King

Guionista e produtora estadounidense, Michelle King é a cocreadora, guionista e produtora, entre outras, da serie The Good Wife, que comezou a emitirse en 2009 e pola cal recibiu o Premio do Sindicato de Guionistas dos Estados Unidos (WGA, polas súas siglas en inglés). A súa serie derivada, The Good Fight, cuxa protagonista é unha avogada feminista e progresista de sesenta anos, no contexto da vitoria electoral de Trump, situouna como unha das produtoras de máis éxito da industria audiovisual americana.

Nada en 1958, coñeceu o que hoxe é o seu marido e parella creativa, Robert King, durante o seu último ano na Universidade de California e mentres traballaba a tempo parcial nunha tenda de calzado.

Esta alianza creativa prolongouse durante máis de dúas décadas e con ela King logrou incontables éxitos con traballos que se caracterizaron pola súa rabiosa actualidade e por empregar a sátira e un humor ácido para tratar temas sociais desde unha óptica incluso surrealista.

Comezaron con In Justices en 2006 e continuaron con Brain Dead, unha sátira da política estadounidense, aínda que o seu maior éxito chegou en 2017 con The Good Wife, un drama legal co que se sumaron a un crecente activismo feminista na industria audiovisual estadounidense que se cristalizou de forma máis evidente con The Good Fight.

Anna Yúrievna Kíkina

Anna Yúrievna Kíkina (Novosibirsk, 1984) é unha enxeñeira rusa que en 2022 se converteu na quinta cosmonauta profesional da historia en viaxar ao espazo a bordo da nave SpaceX Crew-5 rumbo á Estación Espacial Internacional e no marco da denominada Expedición 68.

Kíkina realizou en 2005 un curso de instrutora de primeiros auxilios no Ministerio de Emerxencias ruso e un ano despois graduouse na Facultade de Enxeñería da Academia Estatal de Enxeñería de Transporte Acuático de Novosibirsk, coa especialización de Protección en Situacións de Emerxencia.

En 2014 foi seleccionada como cosmonauta de probas pola firma Roscosmos e en 2017 participou na expedición Sirius 1, no Instituto de Problemas Biomédicos Rusos, durante dezasete días. A enxeñeira converteuse en todo un referente para as mozas rusas ata o punto de que a compañía Mattel a seleccionou para a súa campaña You Can Be Who You Want e creou unha boneca Barbie inspirada nela.

En outubro de 2022 cumpriu o seu soño de viaxar ao espazo, polo que se converteu na sexta cidadá rusa en facelo. Casualmente, a comandante desta misión era outra muller, a estadounidense Nicole Mann. 

Véronica Vilches

Verónica Vilches é unha activista chilena que traballa para garantir o dereito da poboación a acceder á auga potable. É unha das líderes do Movemento de Defensa polo Acceso á Agua, á Terra e á Protección do Medio Ambiente (MODATIMA) e tamén foi presidenta dun sistema de abastecemento de auga potable rural que chega a máis de mil persoas da súa comunidade.

Vilches é natural de San José (1970), unha comuna da provincia de Petorca,máximo expoñente da crise hídrica que lle afecta á zona central de Chile. De familia campesiña, cando era nena vivía nunha casa cun terreo cheo de árbores froiteiras que desapareceron co paso dos anos e co avance da seca na zona.

A dirixente foi belixerante no seu traballo a prol do ben común e colaborou con colectivos sociais, culturais e defensores do patrimonio para darlle visibilidade á súa denuncia sobre a privatización e o roubo de auga en Chile.

Vítima de ameazas contra a súa vida e de acoso continuado, en 2017 Amnistía Internacional emitiu unha Acción Urxente Internacional na que solicitaba protección para ela e para a súa familia, amais dunha investigación exhaustiva da vixilancia á que levaba meses sometida.

Silvia Penas

Poeta, performer e creadora, Silvia Penas Estévez destaca como unha notable escritora que non esconde a súa vocación por indagar na poesía escénica e noutros formatos de poesía volátil ou efémera. Os seus proxectos céntranse na experimentación arredor da fusión da poesía con outras disciplinas artísticas.

Nada en Vigo en 1980, Penas estudou Filoloxía Galega na universidade desta cidade e traballou un tempo como profesora de Lingua e Literatura Galega. Na súa faceta de escritora cómpre subliñar As uñas crecen, poemario polo que gañou o I Premio de Poesía Manuel Lueiro Rey; Diario de ladras, obra gañadora do Certame de Poesía Avelina Valladares; e Fronteira paraíso, libro con fotos de Jesús Andrés Tejada.

Con Tejada creou o grupo de poesía escénica Cintaadhesiva; ademais, participou na creación da peza teatral Sofía e as postsocráticas, da compañía Inversa Teatro, e en recitais do colectivo das Redes Escarlata.

Imparte obradoiros de poesía na área de Vigo e en 2021 publicou o seu último poemario, O resto é ceu.

Jutta Kleinschmidt

A piloto de Colonia (1962) Jutta Kleinschmidt fixo historia en 2001 por ser a primeira muller en gañar un rally París-Dakar, que se considera a proba automobilística máis esixente do mundo. A alemá converteuse en todo un símbolo para as mulleres que querían demostrar a súa valía nun mundo maioritariamente masculino coma o do motor.

Kleinschmidt estudou Física e Enxeñería ata 1986 e realizou a súa tese en BMW, onde traballou entre 1987 e 1992 no Departamento de Deseño de Vehículos. Compaxinou a súa ocupación profesional co seu crecente interese polas motocicletas.

O seu primeiro vehículo foi unha vella motocicleta, coa que comezou a competir como afeccionada no rally dos Faraóns a finais dos anos oitenta, o que lle deu paso anos despois ás competicións oficiais de rally feminino. En 1994 debutou como piloto no raid de Tunisia cun buggy e en 1997 converteuse na primeira muller que gañou unha etapa do rally París-Dakar e a primeira en lideralo.

En 1998 fichou por Mitsubishi e en 2000 foi subcampioa da Copa do Mundo de Rallys Todoterreo. Un ano despois chegaría a súa vitoria no ansiado París-Dakar, un reto persoal que, a nivel colectivo, acalou as persoas do mundo do deporte que durante décadas defenderon que unha muller xamais podería gañar unha proba tan competitiva.

Ruth Saint Denis

Bailarina, coreógrafa, profesora e directora artística dos Estados Unidos, Ruth Saint Denis está considerada a fundadora do ballet moderno estadounidense xunto a Isadora Duncan. Nada en Nova Jersey en 1879, foi a responsable de poñer en marcha o programa de danza da Universidade Adelphi en 1938, un dos primeiros departamentos universitarios de danza do país.

Saint Denis asistiu desde nena a cursos de danza e teatro. Debutou como actriz, cantante e bailarina de variedades, pero pronto se decantou pola danza. En 1905 comezou a súa carreira en solitario coa obra Radha.

Foi unha bailarina innovadora que combinou con éxito a súa paixón polo baile cun grande interese pola cultura, pola relixión e pola filosofía oriental, cuxos preceptos nutriron o seu traballo coreográfico. Concibía o baile como un acto místico e convertía as súas danzas nun espectáculo sensual e espiritual.

Unha das etapas máis frutíferas da súa traxectoria foi con Ted Shawn como parella artística. Fundaron a Escola Denishawn e formaron unha compañía co seu alumnado, na que se atopaban Martha Graham, Doris Humphrey e Charles Weidman. Saint Denis serviu de inspiración para toda unha xeración de artistas que a sucederon.

Michelle Bachelet

Verónica Michelle Bachelet é unha médica e política que se caracteriza pola súa defensa dos dereitos humanos. Foi a primeira presidenta de Unión de Nacións Suramericanas (Unasur) e a primeira directora executiva de ONU-Mulleres, ademais de presidir Chile en dous períodos non consecutivos e exercer como alta comisionada da ONU para os Dereitos Humanos (entre 2018 e 2022).

Naceu en Santiago de Chile en 1951 no seo dunha familia laica e progresista. Debido ao traballo do seu pai na forza aérea, pasou temporadas da súa infancia en Washington e Maryland, antes de regresar para rematar a secundaria cunha das mellores notas a nivel nacional, o que lle abriu as portas da Facultade de Medicina.

Tras o golpe militar de 1973, o seu pai foi detido e torturado, e morreu no cárcere meses despois. Mais ela decidiu asumir o risco de quedar, apoiar o Partido Socialista de Chile e axudar as e os perseguidos pola ditadura de Pinochet, antes de ter que exiliarse finalmente a Alemaña. Regresou ao seu país un lustro despois para titularse como médica cirurxiá e comezar proxectos solidarios en favor da protección da infancia.

Nos anos noventa o seu traballou técnico desembocou nunha incipiente carreira política que a levaría no 2000 a ser a primeira muller nomeada ministra de Saúde do país e, dous anos despois, ao ministerio de Defensa, paso previo para presidir Chile nos períodos de 2006 a 2010 e de 2014 a 2018.

Montserrat Vilarrasa

Montserrat Vilarrasa é unha activista catalá e unha das voces máis recoñecidas da loita polos dereitos das persoas con discapacidade intelectual. En 2019 dirixiuse á ONU no marco de Beijing+25, asemblea centrada nos dereitos das mulleres con discapacidade, para reclamar algo sinxelo pero revolucionario: “tratádenos coma persoas”.

Vilarrasa (Barcelona, 1980) forma parte da Fundación Catalá Síndrome de Down (FCSD), un órgano de transformación social e participación cidadá na defensa dos dereitos humanos. En 2016 foi elixida vogal do Instituto Municipal de Persoas con Discapacidade (IMPD), co que se converteu na primeira persoa con discapacidade intelectual en ocupar ese cargo.

Vilarrasa imparte conferencias en escolas e institutos para defender que todas as persoas sexan escolarizadas, que cese calquera forma de discriminación ante a diferenza e que se lles facilite a integración no mercado laboral para poderen levar unha vida autónoma.

Compaxina o seu activismo co seu traballo na firma Respira Energía. Antes formou parte do persoal do Museo de Arte Contemporáneo de Barcelona, dun despacho de avogados, dun hotel e dunha farmacia.

Natalie Portman

A actriz Natalie Portman está considerada un dos rostros máis visibles da loita feminista en Hollywood. Foi unha das primeiras en alzar a voz contra o machismo da industria audiovisual e a escasa representación da muller en postos directivos, amais de esixir publicamente o fin de calquera forma de abuso co relato en primeira persoa dun episodio de acoso sexual que sufriu con apenas trece anos.

Nada en Israel en 1981, debutou na gran pantalla en Leon (El profesional) de Luc Besson, e a súa grande oportunidade chegoulle en 1997 cando George Lucas a converteu na raíña Amidala de Star Wars. Episodio I. A ameaza fantasma. Mentres formaba parte da franquicia decidiu ingresar en Harvard para estudar Psicoloxía, e tras licenciarse ampliou os seus estudos cun doutoramento en Yale.

Portman é unha das poucas actrices que gañou os catro premios máis importantes do cinema por unha mesma película, Cisne negro (2010): o Óscar, o BAFTA, o Globo de Ouro e o Premio do Sindicato de Actores.

Actriz, directora e produtora, Portman levou nos últimos tempos a súa loita pola equiparación salarial e pola igualdade ao terreo deportivo e fundou un equipo de fútbol feminino nos Ánxeles.

Olga Ruiz Legido

Olga Ruiz Legido (Sevilla, 1968) é presidenta de FACUA-Consumidores en Acción, unha organización con corenta anos de historia, seis delegacións territoriais e ao redor de 200.000 socias e socios adheridos que traballa para informar e formar as persoas consumidoras.

Ruiz Legido é licenciada en Dereito pola Universidade de Sevilla e traballou como profesora asociada no Curso de Experto en Consumo da Universidade de Granada. Forma parte de FACUA desde 1992, momento no que se incorporou ao seu Departamento Xurídico, do que pouco despois pasou a ser responsable.

Durante unha etapa posterior fíxose cargo do Departamento de Relacións Institucionais, e desde 2000 foi membro do seu Secretariado Permanente. En 2007 foi elixida secretaria xeral da federación andaluza, responsabilidade que desempeñou ata que en setembro de 2020 foi elixida por unanimidade presidenta no 6.º Congreso de FACUA Andalucía.

Desde 2009 ata 2020 foi conselleira do Consello Económico e Social de Andalucía en representación das persoas consumidoras e vogal do Consello dos Consumidores e Usuarios de España e Andalucía. Ademais é autora de estudos editados por FACUA sobre o sector das telecomunicacións e a subministración de auga en Andalucía.

Colaborou na publicación A protección dos dereitos dos consumidores, unha necesidade real para Cuba hoxe (Ed. Universitaria, Cuba, 2020).

Ánxela Caramés

Comisaria, investigadora en artes visuais e feminismos, e activista cultural. Ánxela Caramés é tamén crítica de arte especializada en estudos de xénero. 

Licenciada en Historia da Arte pola Universidade de Santiago de Compostela en 1999, recibiu formación de realización, guión e montaxe audiovisual na Escola de Imaxe e Son da Coruña antes de doutorarse en Belas Artes pola Universidade Politécnica de Valencia. Realizou a súa tese de doutoramento sobre as exposicións feministas que tiveron lugar no Estado e o seu papel á hora de construír un discurso sobre as identidades de xénero en España desde os noventa.

Actualmente reside na Coruña e traballa como axente cultural no desenvolvemento de exposicións, encontros de debate e reflexión, e outras actividades nas que mestura os seus coñecementos en diversas áreas.

Forma parte do proxecto artístico de arquivo “Contenedor de feminismos” e da plataforma de mulleres, arte e tecnoloxía M-Artech. Como investigadora publica artigos en revistas especializadas e catálogos de exposicións e, ademais, colabora cos principais centros de arte galegos coma o Centro Galego de Arte Contemporánea ou o Museo de Arte Contemporánea de Vigo, onde comisariou a mostra “Alén dos xéneros. Prácticas artísticas feministas en Galicia”.

Rosa María Rodríguez Magda

Rosa María Rodríguez Magda é unha filósofa e escritora española especialista en pensamento contemporáneo e feminismo, e a responsable de acuñar en 1989 o termo transmodernidade, como concepto que prolonga, continúa é trascende a Modernidade. É o retorno dalgunhas das súas liñas e ideas, as máis universais. Tamén exerce a crítica literaria e desenvolve unha ampla actividade na xestión cultural e editorial.

Magda (Valencia, 1957) é licenciada en Filosofía e Ciencias da Educación, doutora cum laude en Filosofía e Premio Extraordinario de Doutoramento pola Universidade de Valencia. Traballou como profesora convidada en universidades coma a de París VIII-Vincennes à Saint-Denis, París VII, París-Dauphine, a Autónoma de México, a de Porto Rico Recinto de Río Pedras e a de Nova York.

Formou parte da Asociación Valenciana de Críticos Literarios, exerceu como directora cultural da Fundación Valencia Terceiro Milenio-Unesco e tamén traballou no Consello Valenciano de Cultura.

No terreo da investigación feminista publicou diversos traballos: Femenino fin de siglo. La seducción de la diferencia, Foucault y la genealogía de los sexos, El placer del simulacro, Sin género de dudas, Encuentro en el café de Flore con Simone de Beauvoir ou La mujer molesta. Actualmente é vicepresidenta de cultura e investigación de Clásicas e Modernas, asociación para a igualdade de xénero na cultura.

Vivienne Westwood

A deseñadora de moda Vivienne Westwood é coñecida popularmente co sobrenome da gran dama do punk, pois tivo unha influencia determinante na estética rebelde asociada a este estilo de música. Os seus deseños transcenderon o ámbito da moda e expuxéronse en museos. Entre outros recoñecementos, recibiu o Premio da Moda Británica, o Oso de Berlín e o European Cultural Award.

Nada en 1941 no Reino Unido, Westwood estudou no Harrow School of Art e o Trent Park College para introducirse no mundo da moda nos anos setenta. Posteriormente, abriu a súa lendaria boutique Sex, onde comezou a vender os seus orixinais atavíos. O seu enfoque transgresor do estilo urbano conquistou o mundo do rock e grupos coma The Sex Pistols.

Máis alá dos seus deseños, a creadora amosou o seu inconformismo e ideais éticos, e foi das primeiras voces do sector en mostrar publicamente a súa preocupación polo enorme impacto da moda e do consumismo excesivo sobre o planeta. En 1989 posou para a revista Tatler vestida como Margaret Thatcher para denunciar as súas políticas e en 1992 foi condecorada coa Medalla da Orde do Imperio Británico.

Westwood foi a creadora da moda politicamente incómoda ou activista e a pioneira da sostibilidade na industria que lle demostrou ao público que a estética pode ser tamén unha ferramenta de reivindicación.

María Andresa Casamayor

María Andresa Casamayor foi unha matemática, escritora e mestra de nenas española que destacou no manexo dos números e na aritmética. Naceu en Zaragoza en novembro de 1720 e dedicoulle toda a súa vida ao estudo dos números.

Tiña 17 anos cando escribiu Tyrocinio arithmetico, Instrucción de las quatro reglas llanas, un manual práctico de aritmética con exemplos que buscaban facilitar a autoaprendizaxe das catro regras básicas: suma, resta, multiplicación e división. Este texto é o primeiro manual científico escrito por unha muller en España do que se ten constancia.

Como tantas outras mulleres, Casamayor caeu no esquecemento por asinar o seu libro co pseudónimo Casandro Mamés de la Marca y Araioa, un anagrama do seu nome completo: María Andresa Casamayor de la Coma. A súa historia foi recuperada nos últimos anos grazas ao traballo das e dos matemáticos da Universidade de Zaragoza que situaron a súa contribución no lugar da historia que lle corresponde.

Casamayor foi unha muller adiantada ao seu tempo nunha época na que o acceso das mulleres á educación e á investigación era unha rareza. Escribiu un segundo libro, El parasi solo, un manuscrito de 109 follas sobre aritmética avanzada que non chegou a publicarse nin se conserva.

Paz Filgueira

A maxistrada Paz Filgueira é todo un referente na loita contra a violencia machista e a formación e concienciación social con perspectiva de xénero. Muller comprometida coa constante mellora na atención ás vítimas, reclama desde hai anos máis salas especializadas na materia e unha mellor cobertura no rural para conseguir os mesmos dereitos e protección con independencia de onde residan as mulleres que denuncian.

Natural de Lalín, Filgueira leva máis de dúas décadas de exercicio profesional. Comezou nos xulgados de Lalín e pasou por Ferrol e Santiago de Compostela antes de asumir en 2012 o Xulgado de Violencia sobre a Muller de Vigo, no que estivo nove anos, durante os cales pasaron polas súas mans máis de dez mil casos.

A maxistrada galega é formadora da Delegación do Goberno e da Xunta de Galicia en temas de violencia sobre a muller. Participa coa Universidade de Vigo en actividades de formación e tamén en proxectos europeos para proporcionarlles intérpretes ás vítimas destes delitos e da trata de persoas.

Forma parte tamén da Comisión de igualdade e estudos feministas do Consello da Cultura Galega, na que se encarga de realizar estudos, informes e xornadas formativas e divulgativas relacionadas coa muller e co seu papel social.

Edurne Baines

Edurne Baines é cofundadora e directora da editorial viguesa Belagua, que está especializada en proxectos centrados na comunicación turística de Galicia.

Natural de Navarra, Baines é licenciada en Ciencias da Información pola Universidade do País Vasco. En 1987 incorporouse en Vigo ao Diario de Galicia, que se acababa de crear, e traballou na sección de cultura de Diario 16. A partir deste momento desenvolveu a maior parte da profesión de xornalista no ámbito da comunicación corporativa, fundamentalmente no eido do turismo, onde dirixiu varias publicacións da Axencia de Turismo de Galicia.

A xornalista creou o blog Vivir Galicia para publicar reportaxes orientadas á difusión dos valores turísticos da nosa terra, polo que recibiu en 2012 o Premio Mexilonsetuits ao mellor blog de turismo de Galicia. Este proxecto foi o primeiro chanzo para o nacemento en 2013 de Belagua Edicións e Comunicación, S. L., firma orientada a proxectar Galicia a través de publicacións trilingües e de gran formato.

Na súa razón de ser está tamén a visibilización de novos talentos e de mulleres creadoras. A editorial está a apostar por rescatar o legado de mulleres inxustamente esquecidas, coma a galega Concha Castroviejo. Baines foi unha das creadoras do Manifesto de Soutomaior, que reivindica a igualdade real das mulleres na escrita.