Palmeiral do pazo de Castrelos

• Familia: Arecaceae
• Concello: Vigo
• Parroquia: Santa María de Castrelos
• Lugar: pazo de Castrelos
• Coordenadas UTM (X;Y, ETRS 89 FUSO 29): 29T522446; 4673387
• Coordenadas Google: 42.21232928355171, -8.728063660909466

No pazo de Castrelos (Vigo), con xardíns creados probablemente por unha firma portuguesa de xardinería cara a 1890, atópase a mellor colección de palmeiras monumentais de Galicia, aínda que ningunha delas está catalogada como árbore senlleira. No recinto encontramos varios exemplares que superan o século de existencia, coma a butia (Butia odorata), a livistona (Livistona australis), as palmeiras canarias (Phoenix canariensis), a palmeira do Senegal (Phoenix reclinata) ou os falsos palmitos (Trachycarpus fortunei), acompañadas dalgunhas de plantación máis recente, coma as palmeiras datileiras (Phoenix dactylifera), a palmeira da raíña (Syagrus romanzoffiana), a palmeira alexandra ou real australiana (Archontophoenix alexandrae), a kentia (Howea forsteriana), a palmeira datileira anana (Phoenix roebelenii), a palmeira de abano mexicana (Washingtonia robusta) e o seu híbrido coa palmeira de abano californiana (W. filifera), de nome científico Washingtonia x filibusta.

Palmeiral canario do pazo Baión

• Especie: Phoenix canariensis Hort. ex Chabaud
• Familia: Arecaceae
• Altura: 17,90 e 15,30 m
• Perímetro do estipe (1,30): 2,04 e 2,08 m
• Diámetro da coroa: 14,00 e 11,45 m
• Idade estimada: 130 anos
• Concello: Vilanova de Arousa
• Parroquia: Baión
• Lugar: pazo Baión
• Coordenadas UTM (X;Y, ETRS 89 FUSO 29): 29T522641;4712360
• Coordenadas Google: 42.563311500233716, -8.724170165681882

Trátase dun conxunto formado por 24 palmeiras canarias de grandes dimensións plantadas en dúas ringleiras na zona central da parcela y rodeadas de viñedos. É unha formación bastante homoxénea en canto a idade, tamaño e arquitectura dos exemplares. Medran sobre unha ampla plataforma basal, formada pola parte baixa do fuste e a masa radical máis superficial, da que xorden os estipes ou troncos, que crecen con moita verticalidade. As coroas, compostas por un gran número de palmas, son moi frondosas e teñen un bo estado de saúde.

Segundo a información facilitada polas persoas responsables do predio, proceden dun conxunto de palmeiras que se plantaron nese espazo a xeito de viveiro, coa intención de transplantalas a distintas zonas da parcela pasados uns anos. Despois do falecemento do propietario (fai 120 anos) as palmeiras non se transplantaron e medraron formando o fermoso conxunto actual.

Palmeiras canarias do parque das Palmeiras de Pontevedra

• Especie: Phoenix canariensis Hort. ex Chabaud
• Familia: Arecaceae
• Altura: 21,20 e 22,30 m
• Perímetro do estipe (1,30): 1,80 e 1,85 m
• Diámetro de coroa: 13,10 e 12,40 m
• Idade estimada: 120 anos
• Concello: Pontevedra
• Parroquia: Pontevedra
• Lugar: parque das Palmeiras
• Coordenadas UTM (X;Y, ETRS 89 FUSO 29): 29T529136;4697740
• Coordenadas Google: 42.43143021356307, -8.645788319738159

Conxunto formado por 25 exemplares dispostos en dúas liñas paralelas que enmarcan o camiño que cruza o xardín. Estas palmeiras teñen un gran valor histórico e ornamental, xa que se plantaron a mediados do século xix, época que coincide co axardinamento e coa creación de espazos verdes no centro urbano e coa construción do Pazo provincial e da casa consistorial. Nesta área verde da Boa Vila pódense diferenciar tres espazos distintos, os xardíns de Vicenti, o paseo das Palmeiras e a Alameda. O espazo axardinado data de principios do século xx, cando se derrubaron as murallas e a cidade ampliou os seus límites para facilitar a expansión urbanística. É un lugar de gran fermosura no que podemos contemplar outras árbores interesantes de distintas especies, coma cedros do Himalaia (Cedrus deodara), acivros (Ilex aquifolium), cefalotaxos (Cephalotaxus harringtonia var. drupacea), magnolios (Magnolia grandiflora) ou teixos (Taxus baccata).

O xardín das Palmeiras, que se estende entre as rúas Raiña Victoria e Marqués de Riestra, debe o seu nome á gran variedade e cantidade de palmeiras, entre as que destacan árbores centenarias coma as dúas ducias de palmeiras canarias (Phoenix canariensis) e as cinco palmeiras de abanico mexicanas (Washingtonia robusta), acompañadas doutras de introdución máis recente, coma falsos palmitos (Trachycarpus fortunei) ou palmeiras butia (Butia odorata).

Palmeiras de abano mexicanas do pazo de Fefiñáns

• Especie: Washingtonia robusta H. Wendl.
• Familia: Arecaceae
• Altura: 24,50 e 22,40 m
• Perímetro do tronco (1,30): 1,70 e 1,85 m
• Diámetro de copa: 2,70 e 2,85 m
• Idade estimada: 130 anos
• Concello: Cambados
• Parroquia: Santa Mariña
• Lugar: pazo de Fefiñáns
• Coordenadas UTM (X;Y, ETRS 89 FUSO 29): 29T515393; 4707517
• Coordenadas Google: 42.51987780603709, -8.812595480361317

Palmeira orixinaria do noroeste de México e utilizada como árbore ornamental. É frecuente en aliñacións ou avenidas en lugares próximos ao mar, aínda que tamén resiste o frío. A parella de palmeiras case xemelgas, que comparte espazo con loureiros, destaca pola súa altura e sobresae no medio das demais árbores do xardín Os troncos aséntanse sobre anchas bases e ten estipes nús, dereitos e moi verticais. A coroa foliar sitúase a máis de 23 metros de altura e está formada polo clásico penacho de palmas en abano (follas). O perímetro normal do tronco achégase aos dous metros.

Pradairo do parque de Castrelos

• Especie: Acer pseudoplatanus L.
• Familia: Sapindaceae
• Altura: 29,50 m
• Perímetro do tronco (1,30): 2,82 m
• Diámetro da copa: 19,25 m
• Idade estimada: 100-120 anos
• Concello: Vigo
• Parroquia: Santa María de Castrelos
• Lugar: pazo de Castrelos
• Coordenadas UTM (X; Y, ETRS89 Fuso 29): 29T522405;4673820
• Coordenadas Google: 42.21623063725692, -8.729235545358252

O pradairo do parque de Castrelos ten unhas dimensións e un porte impresionantes. Está situado á beira do río Lagares, o que lle garante as achegas hídricas das que tanto gustan as árbores desta especie. O tronco, robusto e fortemente engrosado na base, non se ramifica ata superar os nove metros de altura, onde se forma a cruz, a partir da cal as ramas crecen con gran verticalidade. A súa localización, rodeado de grandes plátanos, non impide que teña unha copa aberta e moi ampla polas sucesivas ramificacións.

Castiñeiro de Indias do parque de Castrelos

• Especie: Aesculus hippocastanum L.
• Familia: Sapindaceae
• Altura: 36,40 m
• Perímetro do tronco (1,30): 2,46 m
• Diámetro da copa: 12,70 m
• Idade estimada: 100-120 anos
• Concello: Vigo
• Parroquia: Santa María de Castrelos
• Lugar: pazo de Castrelos
• Coordenadas UTM (X; Y, ETRS89 Fuso 29): 29T522348;4673620
• Coordenadas Google: 42.21442939169852, -8.729243239408005

O castiñeiro de Indias do parque de Castrelos é o de maior altura entre todos os coñecidos ata o momento en Galicia. O seu tronco é cilíndrico e de grandes dimensións. Está situado na zona central do parque, o que condiciona de forma importante a súa arquitectura. As ramas son case verticais e crecen paralelas ao tronco, formando unha copa estreita e alongada característica desta especie, sobre todo cando crece con tanta competencia espacial. A copa fórmase a case dez metros de altura, onde empeza a ramificarse. Na primavera destacan, na súa copa, as fermosas flores de cor esbrancuxada que se agrupan en panículas de gran tamaño e ofrecen toda a súa beleza a quen o visita.

Ameneiro de Abelendos

• Especie: Alnus glutinosa (L.) Gaernt.
• Familia: Betulaceae
• Altura: 17,90 m
• Perímetro do tronco (1,30): 5,80 m
• Diámetro da copa: 15,50 m
• Idade estimada: 125-150 anos
• Concello: Marín
• Parroquia: Nosa Señora do Carme de Seixo
• Lugar: Abelendos, á beira do río Loira
• Coordenadas UTM (X; Y, ETRS89 Fuso 29): 29T522132;4690326
• Coordenadas Google: 42.36489165159206, -8.731221272948783

Este ameneiro do río Loira é un dos de maiores dimensións de España, o que podemos considerar unha árbore singular nunha contorna especial. Trátase, sen dúbida, dun exemplar atípico na xeografía galega, xa que a súa figura de árbore podada é frecuente en castiñeiros, carballos e freixos, pero non a adoitan mostrar os ameneiros, aínda que nalgunhas zonas se podaban para que o gando comese as súas follas e pequenas ramas.

O seu tronco ten un perímetro basal de 6,5 m, que se reduce a 5,8 m á altura do peito, onde se forma a cruz, desde a que emerxen catro ramas de grandes dimensións, con perímetros de 2,5; 3,4; 1,8 e 2,3 m. Aproximadamente, a dous metros sobre a cruz cortábanse as ramas periodicamente, de onde deriva o perfil de árbore podada que presenta na actualidade. Os brazos mostran cavidades e podremias, froito de actuacións culturais e da súa avanzada idade. A copa, de forma irregular, presenta algunhas ramas secas e partidas, con numerosos buracos de paxaros carpinteiros. Na base do tronco espállase a planta rastreira coñecida co nome de amor de home (Tradescantia fluminensis), especie invasora de orixe suramericana que compite coa xibarda (Ruscus aculeatus). Tamén destaca a nutrida comunidade de plantas epífitas que crecen sobre o seu tronco e ramas, como cabriñas (Davallia canariensis), couselos (Umbilicus rupestris) e polipodios (Polypodium vulgare).

Camelia do castelo de Soutomaior

• Especie: Camellia japonica L.
• Familia: Theaceae
• Altura: 10,5 m
• Perímetro do tronco (1,30): 9,67 m (circunferencia exterior)
• Diámetro da copa: 17,00 m
• Idade estimada: 140-150 anos
• Concello: Soutomaior
• Parroquia: San Salvador de Soutomaior
• Lugar: castelo de Soutomaior
• Coordenadas UTM (X; Y, ETRS89 Fuso 29): 29T535671; 4686456
• Coordenadas Google: 42.32953841398323, -8.567032939152119

O predio do castelo de Soutomaior, de 35 ha, está dedicado a bosque autóctono, viñedo, froiteiras e parque botánico. O parque botánico, que reúne unha extensa colección de camelias e árbores dos cinco continentes, é un dos máis importantes de Galicia. Desde que en 1982 o castelo pasou a ser propiedade da Deputación de Pontevedra para a súa utilización con fins culturais, realizáronse reformas nos edificios e melloras dos seus xardíns, como a ampliación da colección de camelias, que contaba no momento da adquisición con dezanove exemplares antigos, datados de finais do século xix, dos que aínda sobreviven dezaoito na actualidade.

Destaca un exemplar coa circunferencia de tronco máis grande de Galicia. Desde a súa ampla base (5,22 m de perímetro) xorden dezaoito grosos troncos e a súa arredondada copa, tamén de grandes dimensións (17 m). As flores son dobres con forma de rosa, de cor branca xaspeada de rosa ou rosa na súa totalidade.

Está situada ao pé do camiño que cruza o xardín, á beira da fonte circular e preto da araucaria de Chile e da criptomeria xapónica incluídas no Catálogo galego de árbores senlleiras.

Na actualidade este xardín forma parte da Ruta da Camelia de Galicia e desde 2012 é Xardín de Excelencia Internacional de Camelia. Foi o primeiro xardín de España e sétimo de Europa en conseguir este recoñecemento.

Paineira rosa da alameda de Pontevedra

• Especie: Ceiba speciosa (A. St.-Hil.) Ravena
• Familia: Malvaceae
• Altura: 15,40 m
• Perímetro do tronco (1,30): 1,80 m
• Diámetro da copa: 8,40 m
• Idade estimada: 35-40 anos
• Concello: Pontevedra
• Parroquia: San Bartolomeu e Santa María de Pontevedra
• Lugar: alameda de Pontevedra
• Coordenadas UTM (X; Y, ETRS89 Fuso 29): 29T528878; 4697537
• Coordenadas Google: 42.4296170375299, -8.648923671141993

Esta especie estaba incluída ata hai pouco no xénero Chorisia, nome xenérico dedicado a Louis Choris (1795-1828), nacido en Ucraína, aínda que de orixe alemá, recoñecido polas súas ilustracións en expedicións de investigación. O nome específico provén do latín speciosa, que quere dicir “belo, fermoso”, polo aspecto que presenta durante a floración.

O tronco é recto e cilíndrico, inchado desde o chan ata as primeiras ramificacións, coa casca verde-agrisada e cuberta de espiñas que acabarán por caer co tempo. A pouca altura do chan crece unha rama de grandes dimensións que se inclina cara ao paseo. Ademais do tronco recuberto de espiñas, chaman a atención as grandes flores de cor rosada, que aparecen antes de que agromen as follas, o que lle confire á árbore unha espectacular fermosura. Soamente outro exemplar de grandes dimensións situado en Gondomar compite en beleza con este monumento vexetal.

Estripeiro de Goián

• Especie: Crataegus monogyna Jacq.
• Familia: Rosaceae
• Altura: 6,50 m
• Perímetro do tronco (1,30): 1,83 m
• Diámetro da copa: 4,40 m
• Idade estimada: 125-150 anos
• Concello: Tomiño
• Parroquia: San Cristovo de Goián
• Lugar: fortaleza de Goián
• Coordenadas UTM (X; Y, ETRS89 Fuso 29): 29T520499,4643098
• Coordenadas Google: 41.93958484633223, -8.752714066889064

Nunha das ramplas que baixan desde o Espazo Fortaleza ata a praia de Goián podemos contemplar este espectacular estripeiro. O seu tronco, que crece inclinado cara ao noiro, mostra numerosas cavidades nas que se poden apreciar cogomelos. A dous metros de altura divídese en catro ramas de grandes dimensións, que, após sucesivas ramificacións, forman a ampla copa, de forma semiesférica. Durante os meses de primavera esta aparece completamente cuberta de pequenas flores de cor branca que fan aínda máis espectacular o que pode ser o exemplar galego de maior envergadura desta especie.

Eucalipto de folla fina do viveiro central de Areas

• Especie: Eucalyptus pulchella Desf.
• Familia: Myrtaceae
• Altura: 30,50 m
• Perímetro do tronco (1,30): 4,70 m
• Diámetro da copa: 16,30 m
• Idade estimada: 110 anos
• Concello: Tui
• Parroquia: Santa Mariña de Areas
• Lugar: viveiro central de Areas
• Coordenadas UTM (X; Y, ETRS89 Fuso 29): 29T526885;4653134
• Coordenadas Google: 42.029782801266386, -8.675219712878171

Neste marabilloso exemplar chama a atención a base do seu tronco, provista de grandes contrafortes e de expansións radicais que lle confiren o aspecto dunha pata de elefante e que consegue na base un perímetro de 4,95 m, dimensión verdadeiramente colosal e moi pouco frecuente en exemplares desta especie. Á altura do peito o perímetro vese reducido ata os 4,70 m. A copa comeza a formarse a tres metros de altura sobre o chan e tamén é moi rechamante, pois é globosa, uniforme e compacta, salvo nalgunhas zonas nas que se observa a ausencia de ramas ou a presenza de pequenas ramas secas que deixan algún oco en tan espectacular copa.

Este monumento vexetal aparece citado no libro publicado polo enxeñeiro de montes Rafael Areses en 1953, Nuestros parques y jardines. Contribución al conocimiento de las plantas exóticas cultivadas en España. Galicia, nunha fotografía na que o autor aparece á beira dun grande eucalipto erroneamente identificado como Eucalyptus amygdalina, xa que segundo a nosa opinión se trata de Eucalyptus pulchella.

Eucalipto robusto do río Loira

• Especie: Eucalyptus robusta Sm.
• Familia: Myrtaceae
• Altura: 47,20 m
• Perímetro do tronco (1,30): 3,80 m
• Diámetro da copa: 15,15 m
• Idade estimada: 100 anos
• Concello: Marín
• Parroquia: Santa María do Campo
• Lugar: á beira do río Loira ao seu paso polo Campo
• Coordenadas UTM (X; Y, ETRS89 Fuso 29): 29T523831;4689536
• Coordenadas Google: 42.35772669960705, -8.710620920317576

Situado na beira do río Loira en Marín (Pontevedra), este exemplar ten unha altura de 47,20 m e un perímetro normal do tronco de 3,80 m, polo que é, sen dúbida, o de maiores dimensións desta especie en Europa, e posiblemente un dos de maiores dimensións do mundo. A súa monumentalidade pode deberse, por unha banda, a que se atopa nunha zona de difícil acceso para a maquinaria, o que evitou a súa talla, e, por outra, a que crece sobre terreo fértil e húmido, xa que corresponde a unha especie á que lle gusta vivir en lugares máis ou menos inundables e a súa localización, á beira do río Loira, facilita que as súas raíces teñan contacto constante coa auga. O seu tronco, de grandes dimensións, está fortemente engrosado na base para gañar estabilidade. A copa, de perfil irregular, non comeza a formarse ata superar os vinte e cinco metros de altura, onde se sitúan as primeiras ramificacións, xa que a forte competencia espacial á que estivo sometida esta árbore no pasado provocou a perda das ramas máis baixas.

Freixo de folla estreita da Foz do Rego dos Eidos

• Especie: Fraxinus angustifolia Vahl.
• Familia: Oleaceae
• Altura: 20,90 m
• Perímetro do tronco (1,30): 4,77 m
• Diámetro de a copa: m
• Idade estimada: 100-150 anos
• Concello: Tomiño
• Parroquia: San Pedro de Forcadela
• Lugar: Foz do Rego dos Eidos
• Coordenadas UTM (X; Y, ETRS89 Fuso 29): 29T522609;4647297
• Coordenadas Google: 41.97734604946231, -8.727099426736999

Crece esta fermosa árbore entre as pedras dun muro construído na desembocadura do rego dos Eidos no río Miño, o que contribúe, posiblemente, a aumentar a súa espectacularidade. O seu fuste crece con moita verticalidade e consegue grande altura. Non ten unha cruz ben definida, polo que a copa, moi vistosa e de grandes dimensións, comeza a formarse a partir dos oito metros de altura, onde aparecen as primeiras ramificacións. Mágoa que a contorna do rego estea cuberto por silveiras que dificultan poder achegarse á base do freixo.

Nogueira do predio de Areeiro

• Especie: Juglans rexia L.
• Familia: Juglandaceae
• Altura: 14 m
• Perímetro do tronco (1,30): 2,90 m
• Diámetro da copa: 17,90 m
• Idade estimada: máis de 100 anos
• Concello: Pontevedra
• Parroquia: Santo André de Lourizán
• Lugar: Estación Fitopatolóxica Areeiro
• Coordenadas UTM (X; Y, ETRS89 Fuso 29): 29T526847:4694816
• Coordenadas Google: 42.40517968146261, -8.673752187981972

Trátase dun exemplar de nogueira de gran porte. O seu robusto fuste ramifícase a baixa altura (1,60 m) en tres fortes brazos, dispostos de forma radial, que crecen case verticais e volven ramificarse para conformar unha copa ampla e arredondada de grandes dimensións.

A nogueira atópase preto do camiño de entrada á estación, fronte a unha fonte que data de 1880 e a carón dun lavadoiro recentemente recuperado e reformado, que tamén ten a súa orixe no século xix.

Magnolio de Valle Inclán

• Especie: Magnolia grandiflora L.
• Familia: Magnoliaceae
• Altura: 14,90 m
• Perímetro do tronco (1,30): 3,60 m
• Diámetro da copa: 16,60 m
• Idade estimada: 200 anos
• Concello: Vilanova de Arousa
• Parroquia: San Cibrán de Vilanova de Arousa
• Lugar: pazo do Cuadrante
• Coordenadas UTM (X; Y, ETRS89 Fuso 29): 29T514167; 4712308
• Coordenadas Google: 42.56304769424032, -8.827398705713989

O monumental magnolio crece na parte xeométrica do xardín primitivo, do século xix, do pazo do Cuadrante, acompañado por sebes de buxo (Buxus sempervirens), un teixo (Taxus baccata), unha michelia (Magnolia figo), unha árbore de Xúpiter (Lagerstroemia indica) e catro exemplares de camelia (Camellia japonica).

A base do tronco está rodeada dunha maraña de raíces que se atopan ao descuberto e que forman un pé moi vistoso, que ademais está revestido de grandes contrafortes que ascenden verticais, a modo de piares, desde o chan ata a cruz. Esta fórmase a unha altura de 3,90 m, onde nacen grandes brazos, algúns dos cales crecen inicialmente paralelos ao chan, o que orixina unha característica ramificación en candelabro.

Esta árbore xa se citaba no Inventario de árboles sobresalientes de España, realizado polo ICONA en 1975, e no Inventario de árbores sobresalientes de Galicia de 1985; porén, non está incluída no Catálogo galego de árbores senlleiras (Decreto 67/2007).

Ulmeiro de Ponte de Basadre

• Especie: Ulmus minor Mill.
• Familia: Ulmaceae
• Altura: 27,50 m
• Perímetro do tronco (1,30): 3,50 m
• Diámetro da copa: 11,35 m
• Idade estimada: 100-120 anos
• Concello: Agolada
• Parroquia: Santa María de Basadre
• Lugar: Ponte de Basadre
• Coordenadas UTM (X; Y, ETRS89 Fuso 29): 29T582861;4743963
• Coordenadas Google: 42.84375568627066, -7.985974433468711

Mostra unha silueta alongada, condicionada sen dúbida pola competencia coas demais árbores que crecen na súa proximidade, que obrigou o ulmeiro a medrar dereito buscando a luz, case sen se ramificar e sen poder ensanchar a súa copa, que non pasa dos once metros de diámetro. A dendrometría, malia as pequenas dimensións da copa, xustifica a condición de monumento vexetal deste exemplar. O tronco, cun perímetro basal de máis de catro metros e medio, permanece dereito e sen ramificar ata os seis metros de altura, onde comeza a se formar a copa, que consegue 27,50 m de altura.

No Inventario de árboles sobresalientes de España, realizado polo ICONA en 1975, cítanse algúns exemplares de grandes dimensións desta especie en Baiona (Pontevedra) e Bóveda (Lugo), pero estas árbores desapareceron. Debido á doenza da grafiose, enfermidade fúnxica que lles afecta aos ulmeiros e que lles provoca unha gran mortalidade aos exemplares de grandes dimensións, estas árbores son cada vez máis escasas nos parques e xardíns de Galicia.

Abeto de Masjoan do monte Aloia

• Especie: Abies x masjoannis D. Soto et al. (A. alba Mill. x A. pinsapo Boiss)
• Familia: Pinaceae
• Altura: 24,40 m
• Perímetro do tronco (1,30): 3,90 m
• Diámetro da copa: 20,25 m
• Idade estimada: 100 anos
• Concello: Tui
• Parroquia: San Bartolomeu de Rebordáns
• Lugar: Parque Natural Monte Aloia
• Coordenadas UTM (X; Y, ETRS89 Fuso 29): 29T526522;4659231
• Coordenadas Google: 42.08470736586474, -8.679328677786819

A orixe deste taxon áchase no predio de Masjoan, situado no centro do macizo do Montseny, Girona, unha masía con máis de 300 anos de antigüidade. A mediados do século xix Joan Masferrer i Barnils decidiu crear un viveiro e fixo a primeira plantación de varios abetos, entre os que se atopaban o pinsapo (Abies pinsapo) e o pinabeto (A. alba), que se hibridaron e deron lugar ao abeto de Masjoan. O seu bisneto, Jesús Masferrer, descubriu un exemplar que non era nin pinabeto nin pinsapo e púxolle o nome de masjoani.

No monte Aloia crece o abeto de Masjoan de maiores dimensións dos coñecidos en Galicia. O tronco bifúrcase a 1,30 m de altura en dous grandes brazos que crecen case paralelos no medio dun arboredo de gran frondosidade. Os seus fustes (ramificacións do tronco) mostran pequenos tocos sen cicatrizar, como testemuñas das ramificacións que un día poboaron as zonas baixas do tronco do exemplar. A súa copa é de perfil globoso, moi irregular pola competencia mencionada.

Araucaria do Brasil de Lourizán

• Especie: Araucaria angustifolia (Bertol.) O. Kuntze
• Familia: Araucariaceae
• Altura: 34,20 m
• Perímetro do tronco (1,30): 3,12 m
• Diámetro da copa: 12,20 m
• Idade estimada: 100 anos
• Concello: Pontevedra
• Parroquia: Santo André de Lourizán
• Lugar: pazo de Lourizán
• Coordenadas UTM (X; Y, ETRS89 Fuso 29): 29T527590;4695149
• Coordenadas Google: 42.40815258486373, -8.664707345188948

Situada no parque das Rías, foi plantada a finais do século xix. Con trinta e tres metros de altura e case tres metros de perímetro normal, é o exemplar desta especie de maiores dimensións de Galicia. O tronco aséntase sobre unha gran plataforma basal a modo de pata de elefante, que lle confire estabilidade, e crece moi dereito ata a copa, situada a grande altura, seguramente pola importante competencia espacial con algúns magnolios (Magnolia grandiflora) que a acompañan e dificultan a súa contemplación. A case cinco metros de altura mostra unha rama que medra case paralela ao tronco principal. Xa aparecía incluída no Inventario de árbores sobresalientes de Galicia que encargou a Xunta de Galicia na década dos anos 80 do pasado século, aínda que erroneamente identificada como unha araucaria de Chile (Araucaria araucana).

Araucaria da illa de Norfolk do pazo de Mora y Mon

• Especie: Araucaria heterophylla (Salisb.) Franco
• Familia: Araucariaceae
• Altura: 30,20 m
• Perímetro do tronco (1,30): 3,10 m
• Diámetro da copa: 30,10 m
• Idade estimada: 130 anos
• Concello: Poio
• Parroquia: San Salvador de Poio
• Lugar: pazo de Mora y Mon
• Coordenadas UTM (X; Y, ETRS89 Fuso 29): 29T526084;4699517
• Coordenadas Google: 42.44754222791988, -8.682810753023137

Esta especie foi introducida en Europa en 1793 por sir Joseph Banks, após ser descuberta polo mariño inglés James Cook no ano 1774 nunha illa do océano Pacífico, Norfolk, ao leste de Australia, onde atopou espléndidos bosques desta especie, polo que se lle deu o nome de piñeiro da illa de Norfolk (aínda que non se trata dun piñeiro).

A araucaria da illa de Norfolk do pazo de Mora y Mon ten a base do tronco de contorno circular, rodeada de grandes contrafortes que lle dan maior estabilidade. As ramas sitúanse en verticilos, distribuídas radialmente ao redor do tronco e formando os pisos horizontais tan característicos desta fermosa especie. As pólas inferiores son de maior lonxitude que as das zonas altas, polo que a copa mostra o característico perfil piramidal.

Araucaria da illa de Norfolk do pazo de Lourizán

• Especie: Araucaria heterophylla (Salisb.) Franco
• Familia: Araucariaceae
• Altura: 33,50 m
• Perímetro do tronco (1,30): 3,60 m
• Diámetro da copa: 20,20 m
• Idade estimada: 140-150 anos
• Concello: Pontevedra
• Parroquia: Santo André de Lourizán
• Lugar: pazo de Lourizán
• Coordenadas UTM (X; Y, ETRS89 Fuso 29): 29T527566;4695350
• Coordenadas Google: 42.409969594749846, -8.664978206475325

Sen dúbida, a localización desta árbore na fachada do pazo contribúe a aumentar o seu valor. Trátase dunha árbore de impresionante arquitectura, coa clásica ramificación en verticilos, que forman os chamados pisos.

O tronco permanece indiviso ata os 3,60 m de altura, onde se comeza a formar a maxestosa copa. Ese tramo sen ramificación permite contemplar a base do fuste, con numerosas cicatrizacións arredondadas consecuencia da caída das pólas inferiores.

A copa, formada por extensas ramas horizontais, ten forma de cono truncado, xa que a parte superior parece case plana, e consegue unha altura superior a trinta e tres metros.

Cedro da California do pazo de Casal Novo

• Especie: Calocedrus decurrens (Torr.) Florin
• Familia: Cupressaceae
• Altura: 19,30 m
• Perímetro do tronco (1,30): 4,38 m
• Diámetro da copa: 13,00 m
• Idade estimada: máis de 100 anos
• Concello: Caldas de Reis
• Parroquia: Santa María de Caldas de Reis
• Lugar: pazo de Casal Novo, Os Barreiros
• Coordenadas UTM (X; Y, ETRS89 Fuso 29): 29T529677:4715401
• Coordenadas Google: 42.59045907080219, -8.63829550439571

Debido á súa gran pendente, o xardín do pazo de Casal Novo atópase organizado en socalcos (terrazas) con recheos amparados por fortes muros de contención. Este cedro está situado nun lugar destacado na zona de entrada ao predio, nun xardín próximo á edificación principal, na parte superior do predio.

Trátase dun magnífico exemplar con tronco recto de gran perímetro, sobre todo na súa base (6,40 m), que non se ramifica ata aproximadamente os nove metros de altura. A súa copa é lixeiramente irregular, conformada por ramas que crecen horizontais nun primeiro momento e que despois buscan a verticalidade, o que lle dá un aspecto de lámpada. As pólas secundarias crecen tortuosas. Aínda que presenta restos de podas que son testemuña da perda dalgunha rama, o estado xeral é bo.

Atópanse no xardín tres pés máis da mesma especie de menor dendrometría, pero que lle dan valor como conxunto.

Crese que este cedro foi plantado a finais do século xix, momento no que se creou o xardín.

Cedro azul do pazo de Quintáns

• Especie: Cedrus atlantica (Endl.), Grupo Glauca
• Familia: Pinaceae
• Altura: 24,80 m
• Perímetro do tronco (1,30): 4,29 m
• Diámetro da copa: 20,30 m
• Idade estimada: 120 anos
• Concello: Meis
• Parroquia: Santa María de Paradela
• Lugar: pazo de Quintáns
• Coordenadas UTM (X; Y, ETRS89 Fuso 29): 29T523339;4709438
• Coordenadas Google: 42.53699633958286, -8.715806299754679

Na entrada do xardín histórico atópase o enorme cedro, rodeado dun conxunto de camelias centenarias que contribúen, indubidablemente, a aumentar a espectacularidade do exemplar. O seu tronco, de gran volume, medra dereito e sen formar unha verdadeira cruz, estendéndose sobre as camelias. A copa fórmase a partir dunha sucesión de ramas de grandes dimensións que comezan a aparecer a case seis metros do chan e que conforman unha copa de grandes dimensións. Acompañan ao conxunto unha grande araucaria do Brasil (Araucaria angustifolia), unha fermosa parella de palmeira de abano (Trachycarpus fortunei) e algúns vellos exemplares de dracena (Cordyline australis).

O exemplar do pazo de Quintáns pertence ao cultivar ´Glauca´ de característica coloración verde-azulada.

Teixo de Hokkaido do pazo de Castrelos

• Especie: Cephalotaxus harringtonia (Siebold et Zucc.) Koidz.
• Familia: Taxaceae
• Altura: 8,30 m
• Perímetro do tronco (1,30): 1,00; 1,03; 0,80; 0,90 e 0,95 m
• Diámetro da copa: 11,85 m
• Idade estimada: 125-150 anos
• Concello: Vigo
• Parroquia: Santa María de Castrelos
• Lugar: pazo de Castrelos
• Coordenadas UTM (X; Y, ETRS89 Fuso 29): 29T522426;4673477
• Coordenadas Google: 42.213139264532515, -8.728303762216708

O teixo de Hokkaido é unha especie orixinaria do Xapón e China. O nome do xénero Cephalotaxus provén do grego kephale, cabeza, e taxus, teixo, pola súa semellanza coas especies dese xénero. Harringtonia foi dedicado no século xix ao conde de Harrington (Inglaterra).

O exemplar do pazo de Castrelos mostra colosais dimensións para a súa especie que nos indican a súa importancia, pois é un dos de maiores dimensións de Galicia. O seu tronco, cun perímetro basal de 2,70 m, ramifícase antes de chegar a un metro de altura, onde crecen cinco grandes pólas que configuran unha copa de forma e dimensións espectaculares —con silueta de parasol, que lembran a un piñeiro manso— e que se proxecta sobre o chan nunha superficie aproximada de 110,23 m².

Ciprés de Lawson do monte Aloia

• Especie: Chamaecyparis lawsoniana (A. Murr.) Parl.
• Familia: Cupressaceae
• Altura: 31,50 e 29,10 m
• Perímetro do tronco (1,30): 2,05 e 1,98 m
• Diámetro da copa: 7,40 e 6,90 m
• Idade estimada: 80-100 anos
• Concello: Tui
• Parroquia: San Bartolomeu de Rebordáns
• Lugar: Parque Natural Monte Aloia
• Coordenadas UTM (X; Y, ETRS89 Fuso 29): 29T525825;4658601
• Coordenadas Google: 42.07905656916433, -8.687783637615581

Trátase dunha especie orixinaria do noroeste dos Estados Unidos, onde forma bosques espesos nas montañas de Oregón e do norte de California. Foi descuberta en 1824 e introducida en España a finais do século xix.

No Parque Natural Monte Aloia podemos contemplar un fermoso conxunto de exemplares formado por uns cen individuos, aproximadamente. Atópanse nunha forte pendente, polo que as bases dos troncos dunha gran parte destas árbores están torcidas e viran para dirixirse en busca da escasa luz que penetra entre as copas das súas conxéneres. As copas son irregulares e pouco frondosas pola gran competencia de espazo á que están sometidas.

Criptomeria elegante ou cedro xaponés do xardín histórico de Mondariz-Balneario

• Especie: Cryptomeria japonica f.elegans (Jacob-Makoy) Beissn.
• Familia: Cupressaceae
• Altura: 18 m
• Perímetro basal do tronco: 7,30 m
• Perímetro do tronco (1,30): 3,15 m
• Diámetro da copa: 11,70 x 17,5 m
• Idade estimada: 100-150 anos
• Concello: Mondariz-Balneario
• Parroquia: Nosa Señora de Lurdes
• Lugar: Hotel de Mondariz-Balneario
• Coordenadas UTM (X; Y, ETRS89 Fuso 29): 29T544054;4675089
• Coordenadas en Google: 42.225737, -8.466578

A criptomeria atópase no illote que se forma debido á bifurcación do curso de auga que atravesa o xardín, coñecido como regato de Valdecide (afluente do río Xabriña e subafluente do río Tea). O exemplar, cunha fermosa estrutura en forma de candelabro, está rodeado por outras especies arbóreas (abeleiras, carballos, cefalotaxos…) á beira do antigo invernadoiro, construído en 1900 e restaurado recentemente. Dispón aínda así de espazo suficiente para desenvolver a súa copa que, vista de lonxe, destaca levemente sobre a masa arbórea.

Trátase dun exemplar co tronco moi ensanchado na súa base, con grandes contrafortes, que lle confiren unha maior estabilidade. O tronco, recto, divídese ao redor dos 4 metros inicialmente en cinco brazos primarios que posteriormente se subdividen en máis. A súa copa está ben conformada e o seu estado xeral é bo, con algunha rama seca e liques.

Criptomeria xaponesa do pazo de Casal Novo

• Especie: Cryptomeria japonica (Thunb. ex L. f.) D. Don
• Familia: Cupressaceae
• Altura: 20 m
• Perímetro do tronco (1,30): 3,66 m
• Diámetro da copa: 15,55 m
• Idade estimada: máis de 100 anos
• Concello: Caldas de Reis
• Parroquia: Santa María de Caldas de Reis
• Lugar: pazo de Casal Novo, Os Barreiros
• Coordenadas UTM (X; Y, ETRS89 Fuso 29): 29T529717:4715400
• Coordenadas Google: 42.59045907080219, -8.63829550439571

O pazo de Casal Novo dispón de dezaoito hectáreas de terreo, distribuídas nunha zona axardinada (disposta en socalcos), unha zona dedicada a cultivos e un bosque (con piñeiros, carballos e castiñeiros principalmente). En 2021 comezaron os labores de restauración, recuperación e mellora deste tres espazos, que estiveron abandonados durante moitos anos.

No segundo socalco do xardín, fronte ao pazo, medra un conxunto de árbores de gran porte, no que destaca un exemplar de criptomeria xaponesa situado no centro.

A árbore ten unha ampla base (7,10 m de perímetro), con contrafortes, e o seu forte tronco, intacto e sen feridas (só restos de podas), non se ramifica ata aproximadamente os cinco metros de altura. As pólas son de pequeno diámetro, pero forman no seu conxunto unha copa de aspecto san e ben equilibrado.

Comparte espazo con outro exemplar de criptomeria de menores dimensións, un magnolio de gran porte e un conxunto de camelias de avanzada idade, que forman parte dunha notable colección de vinte exemplares que están distribuídos en distintas zonas do xardín e do bosque.

Criptomeria xaponesa de Mondariz-Balneario

• Especie: Cryptomeria japonica (L. f.) D. Don
• Familia: Cupressaceae
• Altura: 31,10 m
• Perímetro do tronco (1,30): 3,55 m
• Diámetro da copa: 10,20 m
• Idade estimada: 110 anos
• Concello: Mondariz-Balneario
• Parroquia: Nosa Señora de Lurdes de Mondariz-Balneario
• Lugar: hotel de Mondariz-Balneario
• Coordenadas UTM (X; Y, ETRS89 Fuso 29): 29T544054;4675089
• Coordenadas Google: 42.22673732628037, -8.466152682985769

Trátase dun exemplar co tronco moi ensanchado na súa base, a modo de trompeta ou pata de elefante, que lle confire maior estabilidade. O seu crecemento é moi vertical e na zona media do tronco son visibles os restos das pólas que antes poboaban esta zona. A copa é pouco densa e mesmo desordenada, quizais por tratarse da árbore máis alta da súa contorna e sufrir a arremetida de todos os ventos. Este exemplar xa aparecía incluído no Inventario de árbores sobresalientes de Galicia (Xunta de Galicia, 1985). Ao seu carón sitúase o palco da música, de sección octogonal; un valado metálico e unha sebe separan este espazo da avenida de Mondariz que discorre contigua. Ao nordeste da criptomeria está a fonte da Gándara, obra do afamado arquitecto Antonio Palacios, nunha edificación de planta en cruz cos brazos formados por semicírculos e cunha cúpula central sostida por altas columnas cilíndricas de pedra; no seu interior, unhas escaleiras baixan ata a fonte de augas ferruxinosas.

Piñeiro de Montezuma do viveiro central de Areas

• Especie: Pinus montezumae Lamb.
• Familia: Pinaceae
• Altura: 28,40 m
• Perímetro do tronco (1,30): 2,93 m
• Diámetro da copa: 11,55 m
• Idade estimada: 100 anos
• Concello: Tui
• Parroquia: Santa Mariña de Areas
• Lugar: viveiro central de Areas
• Coordenadas UTM (X; Y, ETRS89 Fuso 29): 29T526882;4653153
• Coordenadas Google: 42.02995402494542, -8.675255082390564

O exemplar do viveiro central de Areas medra no medio dunha valiosa agrupación forestal na que se atopan moitas árbores de gran valor histórico, plantadas, nalgúns casos, polo enxeñeiro de montes Rafael Areses.

A base do tronco ten un perímetro de 3,25 m, dimensión que se reduce ata os 2,93 m á altura do peito, o que conforma un magnífico e forte talo que se bifurca aos 7,20 m sobre o chan. Consegue unha altura de 28,40 m, o que lle permite acceder á luz entre as demais árbores veciñas. A súa copa non é de grandes dimensións pola competencia espacial con outras especies.

Piñeiro de folla longa do viveiro central de Areas

• Especie: Pinus palustris Mill.
• Familia: Pinaceae
• Altura: 32,50 m
• Perímetro do tronco (1,30): 3,20 m
• Diámetro da copa: 11,05 m
• Idade estimada: 100 anos
• Concello: Tui
• Parroquia: Santa Mariña de Areas
• Lugar: viveiro central de Areas
• Coordenadas UTM (X; Y, ETRS89 Fuso 29): 29T526882;4653153
• Coordenadas Google: 42.02995402494542, -8.675255082390564

O piñeiro de folla longa é unha especie nativa do sueste dos Estados Unidos, que se atopa ao longo da chaira costeira, desde o leste de Texas ata o sur de Maryland, e esténdese cara ao norte e o centro de Florida. Esta especie é a árbore oficial do estado de Alabama e símbolo cultural do sur do país norteamericano.

O piñeiro de folla longa do viveiro central de Areas responde ao modelo de “árbore pantalóns”; ten un tronco de grandes dimensións que a 1,60 m de altura sobre o chan se bifurca en dous potentes brazos, que configuran un porte atractivo e vistoso, con copa con forma de parasol, aínda que non moi frondosa. Malia a súa idade, próxima a un século, mostra un bo estado de conservación e goza de boa saúde.

Non existe ningún exemplar desta especie no Catálogo galego de árbores senlleiras nin se localizou ningún outro exemplar de grandes dimensións na xeografía galega.

Piñeiro manso do enxeñeiro ou piñeiro manso

• Especie: Pinus pinea L.
• Familia: Pinaceae
• Altura: 28,30 m
• Perímetro do tronco (1,30): 3,70 m
• Diámetro da copa: 23,10 m
• Idade estimada: 130 anos
• Concello: Caldas de Reis
• Parroquia: Santo André de César
• Lugar: Santo André de César
• Coordenadas UTM (X; Y, ETRS89 Fuso 29): 29T530956;4717966
• Coordenadas Google: 42.59502865143294, -8.639463593662773

O piñeiro manso medra na rexión mediterránea e non se achega moito a Galicia. Amosa froumas en grupos de dúas, máis pequenas e menos ríxidas ca as do piñeiro bravo, copa en forma de parasol, cortiza do tronco con teselas de cor avermellada e piñas globosas con apófises (escamas dos piñóns) aplanadas de contorno poligonal; os piñóns son grandes e sen á.

Este exemplar monumental medra á beira da estrada, sustentado por un robusto tronco cun perímetro basal de 4,60 m, que se reduce rapidamente ata os 3,70 m á altura do peito e mantense, sen se ramificar, ata os 10,10 m sobre o chan, onde se forma a cruz.

A copa amosa a forma de parasol típica dos exemplares adultos desta especie de piñeiro, cun diámetro de 23,10 m.

Piñeiro parasol do viveiro central de Areas

• Especie: Sciadopitys verticillata (Thunb.) Siebold et Zucc.
• Familia: Pinaceae
• Altura: 23,20 m
• Perímetro do tronco (1,30): 2,45; 1,96 e 1,98 m
• Diámetro da copa: 13,05 m
• Idade estimada: 110 anos
• Concello: Tui
• Parroquia: Santa Mariña de Areas
• Lugar: viveiro central de Areas
• Coordenadas UTM (X; Y, ETRS89 Fuso 29): 29T526889;4653117
• Coordenadas Google: 42.02995402494542, -8.675255082390564

Esta especie é o único membro da familia Sciadopityaceae, que, ademais, non ten parentes próximos. Un fósil vivo do que se coñecen rexistros de preto de 230 millóns de anos.

O piñeiro parasol do viveiro central de Areas é un exemplar de dimensións e portes excepcionais. Ao chegar a un metro de altura divídese en tres grandes fustes con perímetros normais de 2,45; 1,96 e 1,98 m, e fórmanse numerosas pólas que configuran unha copa de forma e dimensións espectaculares, de perfil piramidal, con máis de vinte e tres metros de altura e unha proxección horizontal aproximada de 133 m².

Bidueiros do lago de Castiñeiras

• Especie: Betula pubescens Ehrh. e Betula pendula Roth.
• Familia: Betulaceae
• Altura: 28,10 e 27,80 m, respectivamente
• Perímetro do tronco (1,30): 2,30 e 2,15 m
• Diámetro da copa: 9,15 e 8,60 m
• Idade estimada: 90 anos
• Concello: Marín
• Parroquia: San Xián de Marín
• Lugar: lago de Castiñeiras
• Coordenadas UTM (X; Y, ETRS89 Fuso 29): 29T526746;4689951
• Coordenadas Google: 42.36136937297418, -8.67520544183949

A carón do rego Castiñeiras, dentro dunha aliñación, atópase o que pode ser o bidueiro de maiores dimensións de Galicia. A forte competencia á que está sometido obrigouno a crecer moito en altura para acceder á luz. O seu fuste medra dereito e sen ramificar ata superados os oito metros de altura, onde se localizan as primeiras ramas. A escasos metros podemos contemplar outro bidueiro senlleiro, neste caso un exemplar europeo ou branco (Betula pendula) que, con 27,80 m de altura e 2,15 m de perímetro normal, considérase o exemplar desta especie de maiores dimensións en Galicia.

Ambos os exemplares forman parte da historia forestal de Pontevedra, xa que en Castiñeiras-Cotorredondo empezou un importante proxecto reforestador na provincia; falamos do gran proxecto do político Daniel de la Sota e do enxeñeiro de montes Rafael Areses. As primeiras árbores deste traballo foron piñeiros do país (Pinus pinaster), plantados en Cotorredondo o 3 de xaneiro de 1927, na primeira fase deste gran proxecto que pretendía reforestar os despoboados montes da provincia. Os bidueiros deberon ser plantados na década de 1930, nunha das épocas de maior actividade repoboadora en Castiñeiras.

Camelias do pazo de Quintáns

• Especie: Camellia japonica L.
• Familia: Theaceae
• Altura: 10,70 e 9,20 m (dous exemplares destacados)
• Perímetro do tronco (1,30): 1,65; 1,16; 1,25; 1,20; 0,90 e 1,12; 1,15; 6,50 m
• Diámetro da copa: 9,17 e 6,80 m
• Idade estimada: 150 anos
• Concello: Meis
• Parroquia: Santa María de Paradela
• Lugar: pazo de Quintáns
• Coordenadas UTM (X; Y, ETRS89 Fuso 29): 29T523502;4709658
• Coordenadas Google: 42.53694661101962, -8.715613788740562

Trece fermosos exemplares centenarios de camelias medran próximos á entrada do edificio do pazo; os troncos amosan a base moi ensanchada e numerosas protuberancias que contribúen a aumentar a súa singularidade. Comezan a ramificarse a un metro de altura, con numerosos brazos que medran en todas as direccións, formando copas moi amplas e abertas.

Comparten o espazo con outros exemplares de grande interese, coma unha araucaria do Brasil (Araucaria angustifolia), un cedro do Atlas (Cedrus atlantica ´Glauca´) ou unha palmeira de abano (Trachycarpus fortunei), todos eles de grandes dimensións e singularidade.

Estripeiros do predio de Areeiro

• Especie: Crataegus azarolus L.
• Familia: Rosaceae
• Altura: 11,50; 10,00 e 9,00 m
• Perímetro do tronco (1,30): 1,70; 1,40 e 1,15 m
• Diámetro da copa: 11,15; 8,40 e 7,60 m
• Idade estimada: ao redor de 100 anos
• Concello: Pontevedra
• Parroquia: Santo André de Lourizán
• Lugar: Estación Fitopatolóxica Areeiro
• Coordenadas UTM (X; Y, ETRS89 Fuso 29): 29T526847:4694816 e 29T526939:4694806
• Coordenadas Google: 42.40559187358016, -8.674468062686206; 42.40505154177935, -8.672776871813541

En Areeiro medran tres estripeiros de destacado porte. Dous deles atópanse na zona axardinada, onde crecen os exemplares de especies ornamentais con máis antigüidade do predio (catro magnolias e unha camelia xapónica), nun espazo disposto nunha terraza con miradoiro, que ten a súa orixe a finais do século xix e que aínda conserva elementos desa época, coma unha pérgola de ferro forxado e unha mesa octogonal de pedra. As árbores ramifícanse a unha altura aproximada de 2,5 m; as súas copas medran moi xuntas e teñen as súas ramas entrelazadas.

O outro exemplar medra na parte baixa da finca, flanqueado por camelias e por unha plantación de abeleiras. Este estripeiro é o de maiores dimensións porque dispón de máis espazo para o seu desenvolvemento pola súa situación. O fuste está lixeiramente inclinado e ramifícase aproximadamente a catro metros de altura; a súa copa é redondeada e ben conformada.

Era costume para os nenos da contorna entrar no predio para comer os seus froitos, xa antes de que se crease a estación fitopatolóxica en 1981.

Eucaliptal do parque de Monte Porreiro

• Familia: Myrtaceae
• Concello: Pontevedra
• Parroquia: Santa María de Mourente
• Lugar: parque de Monte Porreiro
• Coordenadas UTM (X; Y, ETRS89 Fuso 29): 29T530494; 4699166
• Coordenadas Google: 42.44422849887782, -8.629195302957008

Trátase dunha formación con case cen exemplares de eucaliptos de grandes dimensións e con características morfolóxicas moi parecidas, xa que recibiron os mesmos tratamentos culturais. Amosan troncos moi engrosados na base, a maior parte deles non comezan a ramificarse ata os vinte metros de altura e as copas son moi amplas e globosas, xa que a redución do número de exemplares nos últimos anos facilitou o seu desenvolvemento.

Forman unha dobre aliñación en ambas as marxes do paseo do miradoiro do parque de Monte Porreiro e hai algúns pés dispersos polo parque, entre os que destacan algúns de especies escasamente representadas en Galicia, coma o eucalipto do maná (E. viminalis), o eucalipto rosado (E. grandis) ou a caoba do sur (E. botryoides), ademais dalgúns exemplares de eucalipto azul (E. globulus) e híbridos coma E. globulus x E. grandis e E. botryoides x E. grandis.

A avenida de eucaliptos corresponde ao deseño orixinal do xardín, realizado polo paisaxista portugués Jacintho de Mattos a comezos do século xx, despois de que Monte Porreiro fose adquirido polo emigrante retornado Casimiro Gómez. As árbores viñeron do viveiro central de Areas (Tui), onde as cultivaba o enxeñeiro de montes Rafael Areses.

Eucaliptos do pazo de Lourizán

• Familia: Myrtaceae
• Concello: Pontevedra
• Parroquia: Santo André de Lourizán
• Lugar: pazo de Lourizán
• Coordenadas UTM (X; Y, ETRS89 Fuso 29): 29T527590;4695149
• Coordenadas Google: 42.40815258682265, -8.664707345181865

O Centro de Investigacións Forestais de Lourizán está situado nun terreo de 52 ha no concello de Pontevedra. En 1949 comezou neste predio a creación dun arboreto ou arboretum (colección de árbores de diferentes especies con finalidade educativa e de investigación); iniciáronse as plantacións en 1950, aínda que foi en 1955 cando se plantaron as coleccións de eucaliptos e de coníferas. Nos seguintes anos fóronse plantando numerosas especies de árbores e arbustos producidas nos viveiros do centro, en 1997 ampliáronse as coleccións de eucaliptos e coníferas e nos últimos anos seguíronse realizando novas plantacións na área forestal e nos xardíns.

Este arboreto, que é hoxe un verdadeiro xardín botánico con cerca dun milleiro de especies, inclúe árbores que nalgúns casos non se poden contemplar agrupadas en bosquetes noutro lugar de Europa, coma Agathis australis, Dacrydium cupressinum e Podocarpus totara, representantes da flora forestal de Nova Zelandia, ou Metasequoia glyptostroboides, Cryptomeria japonica, Sciadopitys verticillata, Cupressus funebris e outras, correspondentes ao dominio florístico chinés-xaponés. A parcela con cerca de noventa especies de eucaliptos e de acacias forma parte da representación de Australia. As coníferas do Pacífico dos Estados Unidos de América —con especies dos xéneros Pinus, Sequoia, Sequoiadendron, Tsuga, Thuja, Pseudotsuga, Calocedrus, Chamaecyparis...— e as frondosas atlánticas —Quercus rubra, Quercus falcata, Liquidambar styraciflua, Liriodendron tulipifera, Prunus serotina, Juglans nigra, Catalpa bignonioides, Gleditsia triacanthos…— representan a flora forestal arbórea de Norteamérica.

Árbores de Xúpiter do pazo de Casal Novo

• Especie: Lagerstroemia indica L.
• Familia: Lythraceae
• Altura: 8,60; 9,80 e 9,20 m
• Perímetro do tronco (1,30): 3,00; 2,29 e 1,63 m
• Diámetro da copa: 8,05; 8,10 e 10;20 m
• Idade estimada: máis de 100 anos
• Concello: Caldas de Reis
• Parroquia: Santa María de Caldas de Reis
• Lugar: pazo de Casal Novo, Os Barreiros
• Coordenadas UTM (X; Y, ETRS89 Fuso 29): 29T529702:4715399; 29T529724:4715410 e 29T529737:4715430
• Coordenadas Google: 42.59044009939773, -8.637990913506519; 42.59053831304594, -8.637722208213884; 42.59068650190541, -8.637642011729803

Tres árbores de Xúpiter de características morfolóxicas semellantes medran nos xardíns do pazo de Casal Novo e destacan pola súa dendrometría e pola rareza no uso desta especie na época en que foron plantadas, posiblemente a principios do século xx. Dúas delas están situadas no xardín da terraza superior, fronte ao pazo, e a terceira atópase nun xardín lateral, na seguinte terraza, denominado xardín do cruceiro.

As que están fronte ao pazo ramifícanse desde a base e a do xardín do cruceiro faino a unha altura de 1,5 m. As súas copas son irregulares, con tendencia a un perfil redondeado; as tres sufriron perdas de grandes ramas que foron substituídas por outras que acadaron bos tamaños e acompañan a outras máis pequenas. A mellor época para gozar contemplando estes exemplares é a finais do verán, cando amosan a súa espectacular floración.

Loureiros do pazo de Fefiñáns

• Especie: Laurus nobilis L.
• Familia: Lauraceae
• Altura: 16,90 e 17,60 m
• Perímetro do tronco (1,30): 2,80 e 2,70 m
• Diámetro da copa: 8,60 e 14,60 m
• Idade estimada: 150 anos
• Concello: Cambados
• Parroquia: Santa Mariña de Cambados
• Lugar: pazo de Fefiñáns
• Coordenadas UTM (X; Y, ETRS89 Fuso 29): 29T515390; 4707523
• Coordenadas Google: 42.51993205583643, -8.812627429670531

O loureiro (Laurus nobilis) é unha planta empregada desde tempos remotos como condimento na cociña. Ademais deste aproveitamento tradicional, vén utilizándose desde hai moito tempo como planta para formar as sebes que separan os terreos de cultivos agrícolas, polo que a súa presenza nas Rías Baixas é frecuente.

No pazo, a carón da fonte central, medran dous exemplares desta especie de máis de cen anos de idade, que superan en dimensións aos demais loureiros espallados pola xeografía galega. A súa morfoloxía é practicamente idéntica, coas bases dos troncos fortemente engrosadas para conferirlles estabilidade fronte ao vento. A súa altura, de aproximadamente dezasete metros, e o perímetro normal do tronco, de case tres metros, convértenos en exemplares excepcionais para esta especie.

Plátanos de sombra do pazo de Castrelos

• Especie: Platanus hispanica Mill. ex Muenchh.
• Familia: Platanaceae
• Altura: 42,10 e 43,20 m (dous exemplares destacados)
• Perímetro do tronco (1,30): 5,13 e 5,60 m
• Diámetro da copa: 25,20 e 24,70 m
• Idade estimada: 100-120 anos
• Concello: Vigo
• Parroquia: Santa María de Castrelos
• Lugar: pazo de Castrelos
• Coordenadas UTM (X; Y, ETRS89 Fuso 29): 29T522405;4673820
• Coordenadas Google: 42.216229005077984, -8.728544950840616

No pazo de Castrelos medran un centenar de plátanos de sombra e moitos superan os corenta metros de altura, o que nos dá unha idea da espectacularidade da formación. Os troncos, provistos nalgúns casos de grandes contrafortes na base, acadan tamén dimensións formidables que rozan en moitos casos os sete metros de perímetro basal. Aínda que se trata dun grupo numeroso de exemplares, cada un coas súas particularidades, na maior parte dos casos seguen unha estrutura común: tronco groso e robusto que non se ramifica ata dez metros de altura sobre o chan, e ramas principais que nacen na cruz e medran verticalmente ata alcanzar as alturas xa mencionadas. O estado sanitario é bo e o conxunto resulta realmente espectacular.

Sobreiral do Arnego

• Especie: Quercus suber L.
• Familia: Fagaceae
• Altura: 19,40 m
• Perímetro do tronco (1,30): 3,30 m
• Diámetro da copa: 16,40 m
• Idade estimada: 150 anos
• Concello: Agolada, Lalín e Vila de Cruces
• Parroquia: varias
• Lugar: marxe do río Arnego
• Coordenadas UTM (X; Y, ETRS89 Fuso 29): 29T0573290;4736094
• Coordenadas Google: 42.77387828767717, -8.104109469159141

Este sobreiral, un dos máis extensos de Galicia, está situado nas marxes do río Arnego, entre o seu nacemento na serra do Faro e a súa confluencia co río Ulla. Trátase dun val moi amplo cunha notable influencia do clima mediterráneo. Esta singularidade maniféstase pola presenza das sobreiras, árbores máis características dos bosques mediterráneos e que aquí se mesturan con frondosas caducifolias, ofrecendo unha fermosa paisaxe.

As sobreiras teñen diferente dendrometría, como é lóxico nunha formación natural, pero a maior parte mostran fustes limpos de ramas ata superados os dous ou tres metros de altura, onde se sitúa a cruz, para formar copas amplas e moi abertas naqueles exemplares que medran sen competencia espacial. As sobreiras de maiores dimensións superan os dezanove metros de altura e os tres de perímetro normal do tronco.

Araucarias da illa de Norfolk do castelo de Soutomaior

• Especie: Araucaria heterophylla (Salisb.) Franco
• Familia: Araucariaceae
• Altura: 38,80 e 36,60 m
• Perímetro do tronco (1,30): 4,20 e 3,90 m
• Diámetro da copa: 9,40 e 8,90 m
• Idade estimada: 150 anos
• Concello: Soutomaior
• Parroquia: San Salvador de Soutomaior
• Lugar: castelo de Soutomaior
• Coordenadas UTM (X; Y, ETRS89 Fuso 29): 29T535637;4686448
• Coordenadas Google: 42.3294723996391, -8.56744472755658

Son dous exemplares de arquitectura impecable, co característico porte monopódico e coa típica ramificación horizontal verticilada que forma plataformas ou pisos.

O tronco permanece indiviso ata os catro metros de altura, onde se empeza a formar a súa maxestosa copa sempre verde. Ese tramo sen ramificación permite camiñar baixo a copa e contemplar a parte baixa do fuste, con numerosas cicatrices redondeadas que deixou a caída das pólas inferiores.

As copas teñen forma de cono truncado, xa que están coroadas e a parte superior é case plana, e acadan alturas superiores aos trinta e seis metros en ambos os casos.

Abetos de Douglas do monte Aloia

• Especie: Pseudotsuga menziesii (Mirb.) Franco
• Familia: Pinaceae
• Altura: 38,00 e 38,50 m
• Perímetro do tronco (1,30): 4,42 e 3,37 m
• Diámetro da copa: 15,30 e 15,40 m
• Idade estimada: 110 anos
• Concello: Tui
• Parroquia: San Bartolomeu de Rebordáns
• Lugar: Parque Natural Monte Aloia
• Coordenadas UTM (X; Y, ETRS89 Fuso 29): 29T525887;4658655
• Coordenadas Google: 42.07954087357766, -8.687031697552431

O interese desta especie como árbore forestal xa era sobradamente coñecido polo ilustre enxeñeiro de montes galego Rafael Areses, que en 1926 aconsellaba a súa introdución e cultivo nos deforestados montes galegos. É unha árbore orixinaria do oeste de América do Norte, desde a Columbia Británica, no suroeste do Canadá, ata a zona central de California, no suroeste dos Estados Unidos.

No Parque Natural Monte Aloia atópanse os que posiblemente sexan os exemplares de maiores dimensións da provincia. Son árbores que medraron cunha gran competencia espacial, o que condicionou en gran medida a súa arquitectura e o seu crecemento. Con alturas superiores a trinta e oito metros, non amosan ramas vivas ata superados os tres metros, en parte pola competencia antes mencionada, aínda que tamén inflúe a boa poda natural desta especie. As súas copas son moi frondosas e están formadas por ramas que se distribúen de forma radial arredor dos troncos.

Abetos de Douglas do castelo de Soutomaior

• Especie: Pseudotsuga menziesii (Mirb.) Franco
• Familia: Pinaceae
• Altura: 36,50; 32,90 e 33,10 m
• Perímetro do tronco (1,30): 3,50; 4,40 e 4,50 m
• Diámetro da copa: 16,30; 15,90 e 15,80 m
• Idade estimada: 150 anos
• Concello: Soutomaior
• Parroquia: San Salvador de Soutomaior
• Lugar: castelo de Soutomaior
• Coordenadas UTM (X; Y, ETRS89 Fuso 29): 29T535616;4686478
• Coordenadas Google: 42.329739547285904, -8.56769735687641

Os exemplares desta especie do castelo de Soutomaior, de fermosa forma, posúen unhas dimensións colosais. Os troncos, con perímetros basais superiores aos cinco metros, están revestidos por unha densa casca de considerable espesor, semellante á cortiza dunha sobreira, e permanecen rectos e indivisos ata a cima, situada a máis de trinta e tres metros de altura sobre o chan.

Ramifícanse a partir dos tres metros de altura, aínda que desde lonxe parece que as pólas comezan a brotar desde a base, xa que as primeiras se inclinan cara abaixo e os seus ápices acarician o solo.

Amosan excelente vigor e saúde, gozan dun amplo campo visual e son unha testemuña do impresionante crecemento que pode acadar esta especie fóra da súa área natural cando as circunstancias lle son propicias.

Cedro da California do pazo de Rubiáns

• Especie: Calocedrus decurrens (Torr.) Florin
• Familia: Cupressaceae
• Altura: 31,30 e 36,50 m
• Perímetro do tronco (1,30): 5,05 e 4,55 m
• Diámetro da copa: 10,02 e 14,95 m
• Idade estimada: 100-125 anos
• Concello: Vilagarcía de Arousa
• Parroquia: Santa María de Rubiáns
• Lugar: pazo de Rubiáns
• Coordenadas UTM (X; Y, ETRS89 Fuso 29): 29T521910;4714133
• Coordenadas Google: 42.57930243267305, -8.733000780813729

Calocedrus procede do grego kalos, que significa belo, fermoso; e cedrus, cedro, polo seu fermoso porte. Decurrens, isto é, decorrente, refírese ás súas follas decorrentes, imbricadas, dispostas coma as tellas dun tellado.

Conxunto de exemplares de grandes dimensións. As bases dos troncos están provistas de grosos contrafortes que non desfiguran o seu contorno circular. Os fustes forman a cruz a máis de cinco metros de altura e ramifícanse en potentes brazos, algúns dos cales comeza o seu crecemento horizontalmente, paralelo ao chan, e érguense despois para configurar a característica arquitectura da copa en forma de candelabro. As copas son equilibradas e o aspecto xeral é moi bo.

Cedros do Atlas do pazo de Gandarón

• Especie: Cedrus atlantica (Endl.) Carrière Grupo Glauca
• Familia: Pinaceae
• Altura: 30,10 e 29,80 m
• Perímetro do tronco (1,30): 2,50 e 3,60 m
• Diámetro da copa: 21,75 e 23,50 m
• Idade estimada: 120-150 anos
• Concello: Pontevedra
• Parroquia: San Martiño de Salcedo
• Lugar: pazo de Gandarón. Misión Biolóxica de Galicia
• Coordenadas UTM (X; Y, ETRS89 Fuso 29): 29T529340;4694805
• Coordenadas Google: 42.40499136916347, -8.643455999144937

Conxunto de catro exemplares de dimensións, porte e estado de saúde semellantes, aínda que, como é natural, obsérvanse pés con diferente morfoloxía e distintos tamaños. A alta densidade arbórea dificulta que expresen a súa potencialidade, pois a competencia coas demais árbores deforma as copas. Os xardíns do pazo tamén acollen unha incrible colección de especies arbóreas e arbustivas con representantes de gran talle, entre os que destacan un piñeiro de Queensland (Araucaria bidwillii) incluído no Catálogo galego de árbores senlleiras, un Ocote (Pinus patula), cedros do Himalaia (Cedrus deodara) e unha magnolia de Soulange (Magnolia x soulangiana), entre outras. O xardín tamén destaca pola súa pequena pero coidada colección de camelias, as máis antigas remóntanse ao último terzo do século xix, na época de creación do xardín; a importancia da camelia neste espazo débese a Cruz Gallástegui, que aumentou a colección e, sobre todo, na a última metade do século xx, a Antonio Odriozola, bibliotecario do centro, que contribuíu en gran medida ao cultivo e á difusión da camelia.

Cedros do Himalaia do pazo de Castrelos

• Especie: Cedrus deodara (D. Don) G. Don
• Familia: Pinaceae
• Altura: 43,50; 41,50 e 38,50 m
• Perímetro do tronco (1,30): 3,92; 3,35 e 2,95 m
• Diámetro da copa: 12,80; 14,20 e 12,30 m
• Idade estimada: 100-120 anos
• Concello: Vigo
• Parroquia: Santa María de Castrelos
• Lugar: pazo de Castrelos
• Coordenadas UTM (X; Y, ETRS89 Fuso 29): 29T522392;4673648
• Coordenadas Google: 42.2148253855938, -8.728681712625962

Conxunto formado por tres exemplares de grandes dimensións e fermosura situados na zona central do parque. A competencia espacial coas árbores que os rodean obrigounos a medrar con gran verticalidade; o máis destacado acada unha altura superior aos 43 m, o que o converte no cedro do Himalaia de maior altura en Galicia. As bases atópanse lixeiramente engrosadas para conferirlles maior estabilidade ás árbores e os troncos non teñen as primeiras ramificacións ata superar os once metros de altura, as cales configuran copas moi amplas e de grandes dimensións.

Criptomerias elegantes do pazo de Rubiáns

• Especie: Cryptomeria japonica (L. f.) D. Don. ´Elegans´
• Familia: Cupressaceae
• Altura: 24,50 e 28,10 m
• Perímetro do tronco (1,30): 3,90 e 3,68 m
• Diámetro da copa: 17,95 e 16,90 m
• Idade estimada: 200 anos
• Concello: Vilagarcía de Arousa
• Parroquia: Santa María de Rubiáns
• Lugar: pazo de Rubiáns
• Coordenadas UTM (X; Y, ETRS89 Fuso 29): 29T521883;4714181
• Coordenadas Google: 42.57930243267305, -8.733000780813729

O conxunto de criptomerias elegantes do pazo de Rubiáns está formado por sete exemplares de gran porte que medran no xardín do pazo desde hai arredor de douscentos anos, xa que foron plantados a comezos do século xix.

Estas árbores están situadas a medio camiño do sendeiro que parte desde o cruceiro e que leva á parte alta da finca; tamén na marxe dese carreiro, cunha plantación de viña de variedade Albariño á súa esquerda, e rodeados de camelias, que son a especie ornamental máis abundante do xardín.

Os seus fustes están inclinados, característica frecuente en exemplares de grandes dimensións desta especie, e a súa ramificación ten lugar aos oito metros de altura, aproximadamente. As súas suaves copas, de gran valor ornamental debido ao cambio de cor ao longo do ano, destacan polo seu gran tamaño.

Piñeiros mansos de Tivo

• Especie: Pinus pinea L.
• Familia: Pinaceae
• Altura: 28,40 e 29,50 m
• Perímetro do tronco (1,30): 3,50 e 3,55 m
• Diámetro da copa: 23,10 e 24,80 m
• Idade estimada: 130 anos
• Concello: Caldas de Reis
• Parroquia: Santa María de Caldas de Reis
• Lugar: Tivo
• Coordenadas UTM (X; Y, ETRS89 Fuso 29): 29T529579;4715908
• Coordenadas Google: 42.59502865143294, -8.639463593662773

Os dous exemplares monumentais medran sostidos por robustos troncos, con perímetros basais superiores aos catro metros, circunferencias que se reducen rapidamente á altura do peito e mantéñense así, sen ramificarse, ata superar os doce metros de altura, onde se forma a cruz. As copas amosan a forma de parasol típica dos exemplares adultos desta especie de piñeiro, pero presentan deficiencias: ramas secas, áreas defoliadas e mesmo algunha póla de grandes dimensións pendurada. Con todo, o seu estado sanitario é bastante bo, se ben unha actuación restauradora nas copas aumentaría a fermosura destes exemplares.

Sequoias de Massó

• Especie: Sequoia sempervirens (D. Don) Endl.
• Familia: Cupressaceae
• Altura: 52,20 e 51,30 m
• Perímetro do tronco (1,30): 5,15 e 5,85 m
• Diámetro da copa: 16,00; 17,00 e 15,00 m
• Idade estimada: 90 anos
• Concello: Bueu
• Parroquia: Santa María de Beluso
• Lugar: predio de Forqueiros
• Coordenadas UTM (X; Y, ETRS89 Fuso 29): 29T516639;4684810
• Coordenadas Google: 42.31535348374722, -8.798083172604363

Conxunto formado por nove sequoias de grandes dimensións, aínda que son as dúas situadas na entrada da finca as que destacan entre as demais. Foron plantadas en forma de avenida ou dobre aliñación a ambos os lados do camiño de acceso ao predio; plantáronse máis exemplares, pero só nove chegaron aos nosos días.

Amosan troncos de grandes dimensións, moi ensanchados na base, con perímetros superiores aos cinco metros á altura do peito, e non comezan a ramificarse ata bastante altura, o que permite o paso baixo as súas copas. Teñen un perfil piramidal e moi regular.

No conxunto atópanse, cando menos, os dous exemplares desta especie máis altos de Galicia e de España. Segundo a información facilitada polos seus netos, as sequoias de Beluso foron plantadas en 1932 por Antonio Massó, procedentes de sementes que el mesmo trouxo dos Estados Unidos escondidas entre os seus calcetíns, pois naquela época estaba prohibido sacalas do país.